اجماع

در لغت بمعنی اتفاق و گرد آمدن( شد پراکندگی) است:
یالیت شعری والمنی لا تنفع هل اغدون یومأ وامری مجمع
یعنی هر چند آرزو سود ی ندارد کاش میدانستم که روزی از روزهای عمر خویش را بدون پراکندگی و تشویش ذهن صبح میکردم .
(فقه )در اصطلاحات فقهاء در معانی ذیل بکار رفته است:
الف- اتفاق نظر مجتهدان اسلام ازصدر اول تا زمان حال درهمه نقاط جهان در یک مساله حقوقی (فقهی)
ب- اتفاق نظر مجتهدان اسلام دریک عصر بریک مساله فقهی
در هردوتعریف شرط این است که مستند و ماخذ اظهار نظرآنان (ازآیات قرآن یا احادیث ویا استدلالات عقلی ویا عرف وعادت وبطورکلی هرچه که بتواندمستند اظهار نظر باشد( معلوم نباشد وگر نه آن ا جماع را ا صطلاحأ اجماع نمیگویند زیرا محتمل است که ماخذ نظر اجماع کنندگان همان مستند باشد دراین صورت مدرک نظر درآن مسا له فقهی آن مستنداست نه ا جماع. وبر این اساس بسیاری از اجماعات در واقع اجماع نیستند
اجماع راهرچند درکتب علم اصول جزء ادله( یعنی منا بع حقوق اسلامی) نوشته اند لکن این نظرمورد اتفاق نیست وکسانی مانند صاحب شرایع تلویحآ حجیت آنرا بکلی ا نکارکرده ا ند وحقیقت هم همان است زیرا اجماع به معنی اتفاق اکثریت صحا به برخلافت خلیفه اول درابتداء امرظاهر شد وبعد فقهاء عامه آنرا اصلی از اصول فقهی قرار دادند و اقلیت ها ناگزیرشدند که درکتب و مدارس خود آنرا عنوان کنند، لی تدریجأ بی اساس بودن آنرا آشکار ساختند و بهترین دلیل بر بی ماخذ. بودن آن این است که اجماع نه اساس عقلی و عرفی دارد و نه اساس تعبدی درست . احادیثی که بر ای حجیت اجماع نقل می کنند هیچگونه دلالت براین امر ندارد و در سیستم های حقوق عرفی دنیا چیزی بعنوان اجماع دیده نمی شی د و آمار گیری برای بدست آوردن آراء اجماع کنندگان واتفاق نظرآ نا ن هیچگاه نشده و نخواهند کرد ومعمولا اجماع را ازمطالعه کتب فقهاء بدست می آورندآنهم کتبی که دردسترس است . یعنی همین قدر که در ده یا بیست کتاب فقهی( کتب موجود و در دسترس )نظری را متفق علیه دیدند و اختلاف نظری دیده نشد آن نظررا نظرجمیع فقهاءتلقی میکنند وحال اینکه بسیاری از فقهاء اساسأ اهل قلم و تالیف نبودند و بسیاری که کتاب نوشتندکتب آ نها دروقایع بز رگ تاریخی ازبین رفت درزمان ماکه صنعت چاپ هم وجود دارد بسیاری از کتب خطی فقهاء گمنام را دیده ام که در ید اولاد آنها است و دیر یا زود ازبین خواهد رفت با این ترتیب بحث ارجحیت اجماع ثمری ندارد و نظر صاحب شرایع صحیح ترین نظرها است . واخباریون نیزاز این جهت نظر درستی اظهار کرده ا ند. در مورد اجماعات بایدعلت اجماع را دا نست و از اینرو بایدروی ا جما عات دقت بیشترکرد