ماده ۱
در این آیین‌نامه اصطلاحات و عبارات زیر در معانی مشروح مربوط به‌کار می‌روند:
الف- ستاد: ستاد مدیریت و حمل و نقل و سوخت
ب- شورای عالی: شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور
پ- شورای همتا: شورای هماهنگی ترافیک استان
ت- شورا: شورای اسلامی شهر
ث- سازمان مدیریت حمل و نقل مسافر: سازمان مدیریت حمل و نقل مسافر تابع شهرداری با اساسنامه مصوب که مدیریت و نظارت بر سامانه‌های حمل و نقل عمومی مسافر اعم از انواع تاکسی، ون، مینی‌بوس، مدیبوس و اتوبوس را بر عهده دارد.
ج – سازمان مدیریت حمل و نقل بار: سازمان مدیریت حمل و نقل بار تابع شهرداری با اساسنامه مصوب که مدیریت و نظارت بر سامانه‌های حمل و نقل عمومی بار شهری اعم از شرکت‌های حمل و نقل بار شهری و حومه‌ای را بر عهده خواهد داشت.
چ- مدیریت حمل و نقل مسافر: مدیریت حمل و نقل مسافر در شهرهایی که دارای سازمان حمل و نقل همگانی هستند ایجاد شده و مدیریت و نظارت بر فعالیت سامانه‌های حمل و نقل مسافر را زیر نظر سازمان حمل و نقل همگانی برعهده دارد.
ح- مدیریت حمل و نقل بار: مدیریت حمل و نقل بار شهرداری در شهرهایی که دارای سازمان حمل و نقل همگانی هستند ایجاد شده و مدیریت و نظارت بر حمل و نقل بار را زیر نظر سازمان حمل و نقل همگانی برعهده دارد.
خ – مدیریت حمل و نقل بار و مسافر: مدیریت حمل و نقل بار و مسافر شهرداری در شهرهایی که فاقد هر یک از سازمان‌های یادشده برای مدیریت امور حمل و نقل بار و مسافر هستند ایجاد شده و مدیریت و نظارت بر حمل و نقل بار و مسافر را بر عهده دارد.
د- شرکت حمل و نقل بار شهری: شخصیت حقوقی که با رعایت مفاد این آیین‌نامه و مقررات مربوط، با هدف حمل و نقل بار شهری موفق به اخذ مجوزهای لازم از شهرداری در حمل و نقل بار شده و تحت نظر شهرداری فعالیت می‌نماید.
ذ- شرکت حمل و نقل مسافر شهری: شخصیت حقوقی که با رعایت مفاد این آیین‌نامه و مقررات مربوط، با هدف حمل و نقل مسافر شهری موفق به اخذ مجوزهای لازم از شهرداری شده و تحت نظر موسسه یاد شده فعالیت می‌نماید.
ر- پروانه اشتغال به حمل بار و مسافر: مجوزی که برای اشتغال به حمل بار و مسافر توسط شخص حقیقی واجد شرایط تحت پوشش شرکت حمل و نقل برای مدت، خدمت، مسیر و محدوده معین، طبق این آیین‌نامه و سایر مقررات مرتبط، توسط شهرداری صادر می‌گردد.
ز- محدوده: براساس قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها – مصوب ۱۳۸۴-محدوده شهر عبارت است از حد کالبدی موجود شهر و توسعه آتی در دوره طرح جامع و تا تهیه طرح مذکور در طرح هادی شهر که ضوابط و مقررات شهرسازی در آن لازم‌الاجرا است. شهرداری‌ها علاوه بر اجرای طرح‌های عمرانی از جمله احداث و توسعه معابر و تأمین خدمات شهری و تأسیسات زیربنایی در چارچوب وظایف قانونی مرز کنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساختمان و تأسیسات و سایر اقدامات مربوط به توسعه و عمران در داخل محدوده شهر را نیز به عهده دارند.
ژ- حریم: براساس قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها – مصوب۱۳۸۴-حریم شهر عبارت است از قسمتی از اراضی بدون فاصله پیرامون محدوده شهر که نظارت و کنترل شهرداری در آن ضرورت دارد و از مرز تقسیمات کشوری شهرستان و بخش مربوط تجاوز نکند. در این آیین‌نامه منظور از کلمه «حومه» همان حریم می‌باشد
ماده ۲
به موجب ماده (۹) قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت – مصوب ۱۳۸۶- و ماده (۲) آیین‌نامه اجرایی قانون یادشده، حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهر و حومه (حریم) آن، توسط شهرداری‌ها مدیریت می‌شود.
ماده ۳
شهرداری برای انجام وظایف مدیریتی خود در حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهر و حومه می‌تواند با توجه به شرایط شهر و تشکیلات حمل و نقل خود در شهرهای با جمعیت بیش از یکصد هزار نفر، سازمان مدیریت حمل و نقل مسافر و سازمان مدیریت حمل و نقل بار و در شهرهای دارای سازمان حمل و نقل همگانی، مدیریت حمل و نقل مسافر و مدیریت حمل و نقل بار در سازمان حمل و نقل همگانی شهرداری و در سایر شهرها مدیریت حمل و نقل بار و مسافر تأسیس نماید.
تبصره – سازمان مدیریت حمل و نقل مسافر می‌تواند از ادغام سازمان (شرکت) اتوبوسرانی، تاکسیرانی (و در صورت وجود، قطار شهری) به وجود آید.
ماده ۴
برای انجام خدمات حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهر و حومه آن، شرکت‌های حمل و نقل بار یا مسافر درون‌شهری، در چارچوب مقررات و قوانین مربوط که در قالب تبصرههای (۱) و (۲) این ماده تأسیس شده و به ثبت رسیده یا خواهند رسید، تحت مدیریت شهرداری فعالیت می‌نمایند.
تبصره۱- اشخاص حقیقی فعال در حمل و نقل باید ظرف دوازده ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه صرفاً در قالب شرکت تعاونی یا خصوصی ساماندهی شده مجاز به ادامه فعالیت خواهندبود.
تبصره۲- اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در حمل و نقل شهری و حومه‌ای بار و مسافر موظفند حداکثر ظرف دوازده ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه و براساس برنامه زمان‌بندی شهرداری، خود را با مفاد آن تطبیق دهند. در غیراین‌صورت، با اعلام شهرداری، نیروی انتظامی از ادامه فعالیت آنها جلوگیری خواهدنمود.
ماده ۵
با تصویب این آیین‌نامه وظایف و اختیارات مشابه اشخاص حقوقی، دستگاه‌ها، سازمان‌ها، نهادها، اتحادیه‌ها، تعاونی‌ها و تشکلهای صنفی فعال از جمله آژانس‌ها و موسسات خودروی کرایه و مانند آنها در امور حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهرها و حومه، به شهرداری واگذار می‌گردد و نامبردگان مذکور موظفند ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، سوابق، اسناد، مدارک و اطلاعات مربوط را بنا به درخواست شهرداری هر شهر از کارگروه موضوع ماده (۱۰) این آیین‌نامه طـی صورتجلسـه، در اختیار شهرداری‌ها (یا سازمان‌ها/ شرکت‌ها و واحدهایـی که به نمایندگی از شهرداری معرفی می‌گردند) قرار دهند.
ماده ۶
شهرداری‌ها موظفند با رعایت مقررات مربوط، در موارد ذیل برای مدیریت حمل و نقل بار و مسافر در محدوده شهرها و حومه آن اقدام نمایند:
الف- مطالعه، تهیه و تنظیم برنامه جامع و هماهنگ برای تعیین خط‌مشی اجرایی حمل و نقل بار و مسافر درون شهری و اجرای آن در قالب برنامه‌های درازمدت، میان مدت و کوتاه مدت پس از تصویب در مراجع ذیصلاح.
ب- آموزش و فرهنگسازی
پ- مدیریت و استقرار سامانه‌های هوشمند حمل و نقل (ITS)
ت- مدیریت و توسعه سامانه حمل و نقل عمومی
ث- اعمال ضوابط ایمنی حمل و نقل بار و مسافر
ج- معاینه فنی خودروها براساس مقررات مربوط
چ- صدور پروانه بهره‌برداری شرکت‌های حمل و نقل بار و مسافر و نظارت بر فعالیت آنها.
ح- صدور پروانه فعالیت ناوگان حمل و نقل بار و مسافر
خ- صدور پروانه اشتغال افراد در امور حمل و نقل بار و مسافر
د- صدور بارنامه و برگ بار ویژه (ترافیکی)
ذ- راه‌اندازی و اداره پایانه‌های بار و مسافر شهری و حومه‌ای
ر- اعمال محدودیت زمانی و مکانی برای حمل و نقل بار و مسافر
ز- نظارت مستمر بر عملکرد و رضایت ذینفعان حمل و نقل بار و مسافر
ماده ۷
تا زمان تدوین و ابلاغ ضوابط ایمنی حمل و نقل بار یا مسافر، آن بخش از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های جاری مربوط به ایمنی حمل و نقل جاده‌ای بار یا مسافر که قابل استفاده در ایمنی حمل و نقل بار و مسافر در شهر و حومه می‌باشد، ملاک عمل است.
ماده ۸
برای رسیدگی به تخلف در امور حمل و نقل بار و مسافر، هیئت انضباطی سه نفره مرکب از نماینده شهردار، نماینده وزارت کشور و نماینده شرکت‌های حمل و نقل بار یا مسافر تشکیل شده مطابق آیین‌نامه‌های انضباطی مربوط که برابر مقررات در مراجع ذیصلاح تصویب شده یا می‌شود و نسبت به تخلف شرکت‌ها و ذینفعان رسیدگی و رأی لازم را صادر می‌نماید.
ماده ۹
دستگاه‌های اجرایی ذیربط به ویژه وزارتخانه‌های کشور، تعاون، راه و ترابری، بازرگانی و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، موظفند همکاری و هماهنگی‌های لازم را با شهرداری برای اجرای وظایف مقرر در این آیین‌نامه به عمل آورند.
ماده ۱۰
برای پیگیری اجرای مفاد ماده (۵) این آیین‌نامه در استان‌ها ، کارگروهی به ریاست استاندار و متشکل از اشخاص ذیل ایجاد می‌شود:
الف- معاون امور عمرانی استانداری به عنوان دبیر کارگروه
ب- فرمانده نیروی انتظامی استان
ج- شهردار شهر مربوط
د- فرماندار شهرستان مربوط
ه- نمایندگان دستگاه‌های اجرایی مربوط استان حسب موضوع
ماده ۱۱
شهرداری‌ها عملکرد سه ماهه خود را به شورای همتا گزارش نموده و شورای همتا موظف است ضمن نظارت مستمر بر اجرای مفاد آیین‌نامه توسط شهرداری‌ها، عملکرد سه ماهه را به وزارت کشور (دبیرخانه شورای عالی) گزارش نماید. شورای عالی باید گزارش عملکرد شش ماهه استان‌ها را جمع‌بندی نموده و به ستاد ارسال نماید.
ماده ۱۲
وزارت کشور موظف است ضمن نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه و ارزیابی عملکرد شهرداری‌ها، شرایط لازم برای اعطای جایزه مدیریت حمل و نقل بار و مسافر درون شهری را فراهم و به ستاد گزارش نماید.