بخش ۱ – تعاریف:
ماده ۱:
اصطلاحات و واژه‌های به‌کار رفته در ماده‌ی ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب آذرماه ۱۳۸۴ و ماده‌ی ۱ قانون توسعه‌ی ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، مصوب آذرماه ۱۳۸۸، به همان معانی در این دستورالعمل به‌کار رفته‌اند. سایر واژه‌های به‌کار رفته در این دستورالعمل دارای معانی زیر می‌باشند:
بند ۱:
اوراق منفعت: اوراق بهادار با نامی است که نشان‌دهنده‌ی مالکیت مشاع دارنده‌ی آن بر مقدار معینی از منافع آتی حاصل از بکارگیری دارایی‌ها یا ارائه خدمات معین و هرگونه حقوق معین قابل نقل و انتقال برای ۱ دوره زمانی مشخص است. این اوراق قابل معامله در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس می‌باشند.
بند ۲:
منفعت: عواید مستمر حاصل از دارایی معین یا حق استفاده از خدمات یا سایر حقوق قابل نقل و انتقالی است که مبنای انتشار اوراق منفعت قرار می گیرد.
بند ۳:
بانی: شخص حقوقی است که نهاد واسط )ناشر)، برای تأمین مالی وی در قالب عقود اسلامی، اقدام به انتشار اوراق منفعت می‌نماید.
بند ۴:
ضامن: شخص حقوقی است که پرداخت مبالغ مربوط به اوراق موضوع این دستورالعمل را در سررسید یا سررسیدهای معین تضمین می‌نماید.
بند ۵:
امین: مؤسسه‌ی حسابرسی معتمد سازمان است که به منظور حفظ منافع دارندگان اوراق منفعت و حصول اطمینان از صحت عملیات بانی در طرح، نسبت به منافع ایجاد شده، نحوه‌ی نگهداری حساب‌ها و عملکرد اجرایی بانی به موجب قرارداد منعقده، رسیدگی و اظهارنظر می‌نماید.
بند ۶:
عامل فروش: شخص حقوقی است که نسبت به عرضه و فروش اوراق منفعت از طرف نهاد واسط اقدام می‌نماید.
بند ۷:
عامل پرداخت: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه‌ی وجوه است که نسبت به پرداخت مبالغ مربوط به اوراق منفعت در سررسید یا سررسیدهای معین به سرمایه گذاران اقدام می نماید.
بند ۸:
مقررات: شامل قوانین و مصوبات مراجع ذی‌صلاح از قبیل هیأت وزیران، شورای عالی بورس، سازمان و … می‌باشد.
بند ۹:
استانداردهای حسابداری و حسابرسی: منظور استانداردهای حسابداری و حسابرسی ملی لازم‌الاجرا می‌باشد.
بخش ۲ – ارکان انتشار اوراق منفعت:
ماده ۲:
بانی می تواند یکی از اشخاص مشروحه ذیل با شرایط مربوط به آن باشد:
بند الف:
شرکت‌های سهامی یا مؤسسه یا نهادعمومی غیر دولتی مشمول ماده ۳ قانون مدیریت خدمات کشوری، به استثنای شهرداری‌ها که دارای شرایط زیر باشند:
(۱) در ایران به ثبت رسیده و مرکز اصلی فعالیت آن در ایران باشد.
(۲) تعلق منفعت به آن محرز شده باشد.
(۳) اظهارنظر بازرس و حسابرس بانی در خصوص صورت‌های مالی ۲ سال مالی اخیر آن مردود یا عدم اظهارنظر نباشد.
بند ب:
مؤسسات دولتی یا شرکت‌های دولتی مشمول مواد ۲ و ۴ قانون مدیریت خدمات کشوری یا شهرداری‌ها.
ماده ۳:
انتشار اوراق منفعت، صرفاً توسط نهاد واسط مجاز می‌باشد.
ماده ۴:
ضامن توسط بانی و با تأیید سازمان صرفاً از میان بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های بیمه تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های تأمین سرمایه، صندوق‌های بازنشستگی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های مادر (هلدینگ) ثبت شده نزد سازمان، سهامدار عمده‌ی بانی که مالک بیش از ۲۰ درصد سهام آن باشد، نهادهای عمومی و شرکت‌ها و مؤسسات دولتی انتخاب می‌شود.
تبصره ۱:
ضمانت اشخاص حقوقی تحت کنترل بانی برای پرداخت تعهدات بانی قابل قبول نمی‌باشد. این موضوع باید توسط حسابرس بانی تأیید گردد.
تبصره ۲:
در صورتی که اوراق دارای رتبه اعتباری اعلامی از سوی مؤسسات رتبه بندی دارای مجوز از سازمان باشند، وجود ضامن الزامی نخواهد بود. رتبه‌های اعتباری مورد قبول برای انتشار اوراق توسط سازمان اعلام خواهد شد.
ماده ۵:
در صورت احراز شرایط زیر توسط بانی، بانی می تواند منفعت مورد انتظار اوراق را تعهد نماید. در این صورت وجود ضامن الزامی نخواهد بود و پذیره‌نویسی این اوراق صرفاً به قیمت بازار خواهد بود:
بند ۱:
مجموع جریان نقدی حاصل از عملیات آن باید در ۲ سال مالی اخیر مثبت باشد. اگر جریان نقد حاصل از عملیات بانی مطابق صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای حسابرسی شده در سال جاری مثبت باشد می‌تواند در محاسبه‌ی مجموع جریان نقدی مذکور لحاظ شود.
بند ۲:
حداکثر نسبت مجموع بدهی‌ها به دارایی‌های آن ۹۰ درصد باشد.
بند ۳:
توانایی پرداخت مبالغ تعهدشده‌ی خود را داشته باشد.
تبصره ۱:
درخصوص بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری و شرکت‌های واسپاری (لیزینگ‌ها) تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، لازم است جریان نقدی حاصل از عملیات آن‌ها در دوره مالی یکسال گذشته مثبت بوده و حداکثر نسبت مجموع بدهی‌ها به دارایی‌های آن ۹۵ درصد باشد.
بند ۴:
حذف شد.
بند ۵:
حذف شد.
بند ۶:
بانی می‌تواند با تأیید سازمان و با رعایت دستورالعمل توثیق اوراق بهادار نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه‌ی وجوه، نسبت به توثیق اوراق بهادار با شرایط زیر به نفع نهاد واسط برای تضمین تعهدات خود بجای معرفی ضامن اقدام نماید.
1-۶- اوراق‌بهادار مورد وثیقه می‌تواند متعلق به بانی یا هر شخص دیگری باشد.
2-۶- ضریب ارزش اوراق بهادار وثیقه شده نسبت به مجموع اصل و سود اوراق منتشره و حد تعیین شده برای جبران وثیقه به شرح جدول زیر می باشد. ارزش وثیقه با احتساب میانگین ۶ ماهه قیمت اوراق‌بهادار محاسبه می‌گردد. درصورتی که متوسط ارزش وثیقه به مدت ۵ روز معاملاتی پیاپی تا حد تعیین شده جهت جبران وثیقه کاهش یابد، بانی مکلف به جبران آن تا سقف اولیه ظرف مدت ۱۰ روز کاری می‌باشد. درصورت فراهم شدن شرایط فنی، ارزش روزانه وثایق در سامانه معاملات اعلام خواهد شد.
شرح
ضریب نسبت به ارزش اصل و سود اوراق‌بهادار
حد جبران وثیقه- نسبت به ارزش اصل و سود اوراق‌بهادار
سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
1/۵
1/۱
سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس مجاز برای خرید و فروش توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری
2
1/۵
سهام بانی توثیق شده توسط سهامدار شرکت بانی
2/۵
1/۸
اوراق بهادار(غیر از سهام) با درآمد ثابت یا متغیر پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران/ فرا بورس ایران دارای ضمانت بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی
1/۲
1
اوراق بهادار(غیر از سهام) با درآمد ثابت یا متغیر پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران/ فرا بورس ایران دارای ضامن غیر بانکی
1/۳
1
اسناد سپرده بانکی
1
–
3-۶- سهام معرفی شده برای وثیقه، حداقل معادل ۸۰ درصد روزهای معاملاتی بازار در ۱ سال منتهی به تاریخ درخواست، معامله شده باشد.
4-۶- اوراق مذکور باید به نفع نهاد واسط توثیق گشته و مالک وثیقه باید نسبت به اعطای وکالت با اختیار فروش وثیقه به نهاد واسط به صورت بلاعزل تامالاختیار با حق توکیل به غیر و با سلب حق ضم امین و با سلب حق انجام موضوع وکالت از خود تا پایان ایفای تعهدات مرتبط با اوراق بهادار منتشره اقدام نماید.
5-۶- شرکت می تواند در پایان هرسال نسبت به آزادسازی وثیقه متناسب با تعهدات ایفا شده اقدام نماید.
6-۶- رفع توثیق اوراق یادشده متناسب با تعهدات ایفا شده یا پس از تصفیه‌ی کامل اوراق با اخذ مجوز از سازمان امکان پذیر است.
7-۶- جهت توثیق سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران، پرتفوی وثیقه‌شده باید حداقل متشکل از ۲ سهم باشد و ارزش هیچکدام نباید بیشتر از ۷۰ درصد کل وثیقه اخذ شده سهام باشد.
بند ۷:
در صورتی‌که وثایق ارائه شده توسط بانی برای تضمین کل تعهدات کافی نباشد، تضمین باقیمانده تعهدات توسط ضامن معتبر امکان‌پذیر است.
بند ۸:
درصورت عدم ایفای تعهدات مالی بانی در خصوص اوراق بهادار منتشره و گذشت ۱۰ روزکاری از مواعد مقرر، نهاد واسط موظف است نسبت به فروش وثایق به میزان تعهدات ایفا نشده و جرایم مربوطه اقدام و تعهدات بانی را از این محل ایفا نموده و مراتب را به سازمان اعلام نماید.
تبصره ۲:
عدم ایفای تعهدات توسط بانی که باعث رجوع به وثایق گردد، منجر به محرومیت بانی از استفاده از شرایط موضوع این ماده به مدت ۲ سال می‌گردد.
ماده ۶:
حسابرس بانی در زمان ارائه‌ی طرح تأمین مالی تا پایان تصفیه اوراق باید از میان مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب شده باشد.
ماده ۷:
عامل فروش اوراق از بین شرکت‌های کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران توسط بانی انتخاب می‌گردد.
تبصره:
عامل فروش با اخذ مجوزهای لازم می‌تواند به منظور توزیع گسترده‌ی اوراق از خدمات بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی، بیمه‌های تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و نهادهای مالی استفاده نموده و ترتیبی اتخاذ نماید تا سفارش‌گیری جهت خرید اوراق، از طریق اشخاص مذکور نیز انجام شود.
ماده ۸:
عامل پرداخت پس از دریافت مبالغ مربوط به اوراق، آن‌ها را در سررسید یا سررسیدهای معین به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌نماید.
ماده ۹:
ازارگردان و متعهد پذیره‌نویسی اوراق، با تأیید سازمان توسط بانی انتخاب می‌شود. متعهد پذیره‌نویس و بازارگردان یا حسب مورد سرمایه‌گذار بازارگردان باید از کفایت سرمایه لازم برخوردار باشند.
بخش ۳ – شرایط منفعت مبنای انتشار اوراق:
ماده ۱۰:
منفعت مبنای انتشار اوراق باید دارای شرایط زیر باشد:
بند ۱:
در زمان انتشار اوراق، دارای جریانات نقدی باشد. درخصوص منفعت سهام، ۸۰ درصد سود تقسیم شده ۲ سال مالی اخیر در مهلت مقرر قانونی پرداخت شده باشد.
بند ۲:
تعلق آن به بانی محرز شده و تداوم آن در آینده بیش از عمر اوراق باشد.
بند ۳:
هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال، تصرف و استفاده از آن وجود نداشته باشد.
بند ۴:
تمام مجوزهای قانونی لازم برای استفاده از منافع و تداوم آن توسط بانی از مراجع ذیربط اخذ شده باشد.
بند ۵:
در صورتی که منفعت مورد نظر ناشی از دارایی معینی است، تأمین مالی بر مبنای عین دارایی و یا توثیق آن برای بانی انجام نشده باشد.
تبصره:
ناشر باید اسناد، مدارک و قراردادهای استفاده از منفعت را به وکالت از دارندگان اوراق در اختیار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه‌ی وجوه (سهامی عام) قرار دهد.
بخش ۴ – شرایط اوراق منفعت:
ماده ۱۱:
ارزش اوراق منفعت نباید کمتر از ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ ریال باشد.
ماده ۱۲:
خریداران با خرید اوراق، به نهاد واسط وکالت بلاعزل می‌دهند تا نسبت به انعقاد قراردادهای لازم با بانی جهت استفاده از منافع موضوع اوراق و وصول وجوه حاصل از آن اقدام نماید. در اسناد موضوع انتشار اوراق باید قید شود که خرید اوراق به منزله‌ی قبول وکالت نهاد واسط بوده که تا سررسید و تسویه نهایی اوراق غیرقابل عزل، نافذ و معتبر است.
تبصره:
در صورتی که قرارداد پایه در انتشار اوراق منفعت، قرارداد اجاره باشد، باید ترتیبی اتخاذ گردد تا کارهای خدماتی مستمر و خدمات جانبی بر روی دارایی صورت گیرد.
ماده ۱۳:
کلیه‌ی هزینه‌های مربوط به انتشار اوراق منفعت بر عهده‌ی بانی می‌باشد.
ماده ۱۴:
بانی باید اقدامات لازم را جهت بهره برداری از دارایی هایی که منافع موضوع اوراق را ایجاد می نمایند، ارائه‌ی خدمات و استفاده از سایر حقوق قابل نقل و انتقال موضوع منفعت به عمل آورد. بهره برداری از منافع موضوع اوراق، ارائه‌ی خدمات و استفاده از سایر حقوق قابل نقل و انتقال، دریافت عواید ناشی از منافع و پرداخت آن به نهاد واسط بر عهده‌ی بانی است.
ماده ۱۵:
کارمزد بهره‌برداری از دارایی، ارائه‌ی خدمات و استفاده از سایر حقوق قابل نقل و انتقال و وصول وجوه حاصل از منافع صرفاً در قالب درصد مشخصی از منافع متعلق به ناشر، قابل‌قبول می‌باشد. کسر هرگونه مبلغی جز کارمزد یادشده در محاسبه‌ی منافع ممنوع است. رعایت این موضوع باید توسط امین تأیید شود.
ماده ۱۶:
مواعد پرداخت یا پرداخت‌های مربوط به اوراق منفعت باید در اعلامیه پذیره‌نویسی مورد تأیید سازمان ذکر گردد.
ماده ۱۷:
بانی موظف است قبل از انتشار اوراق، سیستم حسابداری و مالی خود را به‌گونه‌ای طراحی و مورد استفاده قرار دهد که ثبت و گزارشگری جزئیات عملیات به‌صورت کامل و شفاف، مستقل و خارج از سایر عملیات و فعالیت بانی امکان‌پذیر باشد.
ماده ۱۸:
بانی موظف است روش محاسبه و شیوه‌ی پرداخت منافع اوراق را در مقاطع زمانی تعیین‌شده، در گزارش توجیهی و بیانیه‌ی ثبت ارائه نماید. شیوه‌ی پرداخت منافع اوراق می‌تواند به صورت علی‌الحساب یا قطعی باشد.
ماده ۱۹:
در صورت پرداخت قطعی منافع اوراق، مبنای زمان محاسبه‌ی منافع اوراق، ۱ ماه قبل از سررسیدهای اوراق خواهد بود و گزارش بانی در این‌خصوص باید تا ۱۵ روز قبل از سررسیدهای پرداخت برای عموم منتشر و همزمان به سازمان ارائه گردد. اظهارنظر امین در خصوص گزارش مذکور باید حداکثر تا ۱۵ روز بعد از سررسیدهای پرداخت به سازمان ارائه گردد. در صورت فزونی منافع محاسبه شده در گزارش امین نسبت به مبالغ پرداختی مذکور، مابه‌التفاوت باید به دارندگان اوراق در مقاطع زمانی مربوطه پرداخت گردد و در صورت کسری، مابه‌التفاوت به بانی عودت نمی‌گردد. مابه‌التفاوت ناشی از کسری مذکور، قابل احتساب در منافع دوره‌های بعد نبوده و پرداخت منافع بر اساس گزارش امین، به منزله‌ی مفاصاحساب بانی با دارندگان اوراق برای هر دوره می‌باشد.
تبصره:
در صورت عدم ارائه‌ی گزارش یادشده توسط بانی، بانی ملزم به پرداخت منافع حداقل به میزان مبلغ اعلام شده در بیانیه‌ی ثبت و اعلامیه‌ی پذیره‌نویسی خواهد بود. عدم ارائه‌ی گزارش در تاریخ‌های معین، نافی مسئولیت بانی در ارائه‌ی گزارش نبوده و بانی در هرصورت مکلف به ارائه‌ی گزارش می‌باشد.
ماده ۲۰:
بانی مکلف است حداکثر ۱۵ روز پس از سررسید اوراق نسبت به محاسبه‌ی سود قطعی اوراق و ارائه‌ی آن به امین اقدام نماید. اظهارنظر امین درخصوص گزارش مذکور باید حداکثر تا ۱ ماه بعد از سررسید به سازمان ارائه گردد. میزان سود قطعی قابل پرداخت به دارندگان اوراق حداکثر ظرف ۲ ماه پس از سررسید نهایی پرداخت خواهد شد.
تبصره:
در صورتی که منافع دارایی بر مبنای قرارداد مربوطه به مبلغ معینی باشد، در این حالت مبالغ پرداختی به دارندگان اوراق معین بوده و رعایت مواد ۱۹ و ۲۰ الزامی نیست.
ماده ۲۱:
بانی می تواند تقاضای انتشار اوراق منفعت را همراه با اختیار فروش برای سرمایه گذاران و یا اختیار خرید برای خود به سازمان ارائه نماید. انتشار اوراق منفعت همراه با اختیار خرید و یا فروش منوط به اخذ مجوز موردی از سازمان خواهد بود.
بخش ۵ – شرایط صدور مجوز:
ماده ۲۲:
برای صدور مجوز انتشار اوراق منفعت، مدارک و مستندات زیر حسب مورد به تشخیص سازمان باید ارائه گردد:
بند ۱:
بیانیه ثبت اوراق منفعت که علاوه بر مفاد ماده ۶ دستورالعمل ثبت و عرضه عمومی اوراق بهادار، مصوب ۱۳۸۵/۱۰/۰۱ شورا، حسب مورد شامل موارد زیر می‌باشد:
الف) مشخصات بانی، شامل:
• نام و نوع شخصیت حقوقی؛
• شماره‌ی ثبت نزد مرجع ثبت شرکت‌ها؛
• مدت شرکت؛
• ترکیب سهامداران/ مالکان؛
• مشخصات اعضای هیأت مدیره؛
• موضوع فعالیت.
ب) مشخصات اوراق.
ج) مشخصات دارایی، خدمات و سایر حقوق قابل نقل و انتقال و منافع حاصل از آن.
د) مقررات و شرایط خاص حاکم بر منافع حاصل از دارایی، خدمات و سایر حقوق قابل نقل و انتقال.
هـ) گزارش تحلیل ریسک‌های مرتبط با موضوع فعالیت بانی.
و) گزارش تحلیل ریسک‌های مرتبط با منافع حاصل از دارایی.
ز) مواعد و مبالغ پرداخت‌های مرتبط با اوراق و نحوه‌ی پرداخت آن به سرمایه‌گذاران.
بند ۲:
صورت‌های مالی حسابرسی شده‌ی ۲ سال مالی اخیر بانی که صورت‌های مالی سال مالی اخیر آن توسط حسابرس معتمد سازمان حسابرسی شده باشد.
بند ۳:
تأییدیه‌ی امین اوراق مبنی بر استقرار سیستم حسابداری مجزا درخصوص منافع دارایی مبنای اوراق
بند ۴:
تعهد مالک عین دارایی مبنی بر عدم تأمین مالی بر مبنای عین دارایی در طول دوره‌ی عمر اوراق و عدم توثیق آن ( در صورتی که منفعت، ناشی از دارایی معینی باشد).
بند ۵:
گزارش توجیهی تأمین مالی بانی از طریق انتشار اوراق منفعت به همراه گزارش حسابرس بانی درخصوص آن و رعایت شرایط منافع دارایی و سایر مقررات مندرج در این دستورالعمل.
بند ۶:
سایر اطلاعات مهم به تشخیص سازمان.
ماده ۲۳:
صدور مجوز انتشار اوراق منفعت، منوط به انعقاد قراردادهای لازم میان ارکان در چارچوب تعیین‌شده توسط سازمان می‌باشد.
بخش ۶ – سایر:
ماده ۲۴:
در صورتی که بانی نزد سازمان به ثبت نرسیده باشد، پس از تأمین مالی از طریق انتشار اوراق منفعت تا زمان تصفیه اوراق، ملزم به ارائه‌ی اطلاعات زیر به سازمان می‌باشد:
بند ۱:
صورت‌های مالی سالانه‌ی حسابرسی شده توسط حسابرس معتمد سازمان، ظرف مهلت‌های مقرر قانونی،
بند ۲:
حسب مورد سایر اطلاعات با اهمیت براساس ماده ۱۳ دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان مصوب ۱۳۸۶/۰۵/۰۳ هیئت‌مدیره سازمان از جمله:
1- رویدادهای مؤثر بر فعالیت، وضعیت مالی و نتایج عملکرد بانی
2- تصمیمات و شرایط مؤثر بر ساختار سرمایه و تأمین منابع مالی بانی
3- تغییر در ساختار مالکیت بانی
4- اطلاعات مهم مؤثر بر قیمت اوراق بهاداری که برای تأمین مالی منتشر شده است.