ماده ۱
الف ) مددکاری عبارت است از : تلاش در جهت فراهم نمودن زمینه هدایت معنوی و مادی و شناخت تواناییها و مشکلات مددجو و سعی در بهره ور نمودن استعدادها و چاره جویی نارسائیها و مشکلات روانی، اجتماعی و اقتصادی مددجو و تلاش در جهت تطبیق مقتضیات اجتماعی با شرایط فردی مددجو، فراهم آوردن شرایط پذیرش اجتماعی مددجو و سازگاری اجتماعی وی .
ب ) مددکار : فردی است که به دانش مددکاری و علوم اجتماعی و مهارت در تنظیم روابط انسانی مجهز است و خدمات مددکاری انجام می‌دهد.
د) مددجو : مددجویان موضوع این آیین نامه عبارتند از کلیه افرادی که بر اساس تصمیم مراجع ذیصلاح قانونی در زندانها ، بازداشتگاه‌ها، کانون‌های اصلاح و تربیت و مراکز اقدامات تامینی و مؤسسات وابسته به سازمان زندانها نگهداری می‌شوند . محکومان آزاد شده‌ای که به مراکز مراقبت بعد از خروج معرفی شده‌اند و حسب اعلام خود آنان یا مدیران واحدهای ذیربط سازمان زندانها، نیاز به رسیدگی، مساعدت یا مراقبت دارند .
تبصره : خانواده افراد مذکور در این ماده و نیز کلیه خانواده‌هایی که تحت حمایت انجمنهای حمایت از زندانیان قرار می‌گیرند و نیاز آنان به خدمات مددکاری بوسیله مدیران انجمنها اعلام می‌شود نیز مددجو تلقی می‌شوند.
ماده ۲
اصول مددکاری اجتماعی
اصولی که باید در امر مددکاری رعایت گردد عبارتند از :
الف ) اصل قبول یا پذیرش مددجو: مددکار موظف است در هر شرایطی صرف نظر از جنبه‌های عقیدتی نژادی ، مالی و غیره مددجو را بپذیرد .
ب) اصل برقراری ارتباط یا ایجاد رابطه : مددکار سعی می‌نماید با برقراری ارتباط (فردی) مددجو را مورد شناسایی ،تشخیص و باز توانی قرار دهد .
ج) اصل توجه به کرامت انسانی و حفظ شخصیت فرد : مددکار مددجوی خود را فارغ از خصوصیات و اوصاف برونی و درونی پذیرا می‌باشد و نیازها و عواطف و شخصیت وی را محترم می‌شمارد .
د) اصل مشارکت در فعالیتها : مددکار باید تلاش نماید که مددجویان را در فعالیتهای گوناگون شرکت دهد تا از این طریق زمینه بروز استعدادها و خود شکوفایی مددجو فراهم گردد.
هـ ) اصل راز داری حرفه‌ای : راز داری حرفه‌ای به عنوان مهمترین رکن در مددکاری اجتماعی به منظور برقراری اعتماد رعایت می‌شود.
و) اصل خود آگاهی مددکار : مددکار باید نسبت به ضعف‌ها و نقاط قوت خود آگاه بوده ، از قضاوت ارزشی و یا دخالت دادن احساسات و افکار خود در رابطه حرفه‌ای خودداری نماید.
ز) اصل آزادی فکر و بیان آزادانه افکار : مددکار با ایجاد محیط صمیمی و رفتار صریح و بیان آزادانه افکار خود امکان بیان عقاید و ا ظهار دردها و کمبودها و نیازها را برای مددجو فراهم نماید و خطر طرد شدن ، تحقیر و یا مورد خیانت واقع شدن را در مددجو از بین ببرد و بدین ترتیب احساس امنیت را در وی تقویت نماید .
ماده ۳
اهداف مددکاری اجتماعی
اهداف مددکاری اجتماعی عبارتند از :
الف ) ایجاد زمینه‌های لازم در جهت اصلاح ،تربیت و تهذیب مددجویان با استفاده از کارشناسان امور فرهنگی با تکیه به فرهنگ غنی اسلامی و دانش رفتار شناسی انسانی .
ب) پیشگیری از آثار سوء ناشی از محبوس شدن فرد .
ج) تلاش در جهت بازسازی شخصیت مددجویان با ب هره وری از سنجش استعدادها و ظ ر فیت های آنان .
د) تلاش در جهت تغییر و تعدیل تفکر مددجو و ک مک به مددجو در جهت پی بردن به واقعیتهای زندگی
ه) ایجاد روحیه صبر و توکل و امید به آینده‌ای روشن و تلاش در جهت رشد استعدادهای نهفته به منظور تقویت اعتماد به نفس .
و) فراهم نمودن فرصت برای مسئولیت پذیری مددجویان و کمک به آنان به شناخت بیشتر با استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل .
ز) آماده سازی زمینه‌های بازگشت مجدد مددجویان به زنگی اجتماعی و تسهیل شرایط پذیرش آنان در محیط خارج از زندان .
ح) شناسایی امکانات حرفه‌ای و استعدادهای هنری و علمی و فنی مددجو و پیشنهاد طرق باز توانی و اشتغال و خودکفایی مالی مددجو .
ماده ۴
وظایف مددکاران اجتماعی
وظایف مددکاران اجتماعی به شرح ذیل است :
الف ) تنظیم و تشکیل پرونده شخصیتی مددجویان
ب) بررسی مسائل و مشکلات خانوادگی و رفتاری مددجویان راهنمایی و ارشاد و ارائه نظرات مشورتی از طریق مصاحبه ،مشاوره و راهنمایی و …
ج) ارائه نظرات کارشناسی به شورای طبقه بندی و انضباطی .
ه) تشویق و ترغیب مددجویان به شرکت در فعالیتهای گروهی در زندان .
و) ارائه نظرات مشورتی به کارشناسان ،مسئولین زندان و مقامات قضایی در جهت رفع مشکلات مددجویان با رعایت اصل سلسله مراتب .
ز) ارائه نظرات مشورتی در خصوص مددجویان آزاد شده به مراجع ذیصلاح حسب ضرورت .
ح) شناسایی و اظهار نظر در خصوص مددجویان واجد شرایط جهت معرفی به مراکز مراقبت بعد از خروج به مؤسسات خدمات اجتماعی حسب ضرورت .
ط) بررسی وضعیت معیشتی و خانوادگی مددجویان از طریق مصاحبه با خانواده آنان و عندالاقتضاء تهیه گزارش از وضعیت زندگی خانوادگی مددجو پس از هماهنگی با رئیس زندان .
ی) جستجوی راه حلها ،بهره گرفتن از عواطف در کار ، یادگیری و تمرین جدید .
ل) همکاری با روانپزشکان و روانشناسان تربیتی به منظور شناخت علل ناسازگاری و ناراحتی‌های روانی مددجویان.
م) ارتباط با مسئولان قضایی ، اداری ، اجرایی و انتظامی به منظور رفع مشکلات مددجو در حدود قوانین و مقررات مربوط، بعد از آزادی مددجو از زندان .
ن) مذاکره با شکات مددجویان و تلاش در جهت آزادی مددجو از زندان .
س) اتخاذ تدابیر لازم به منظور شناسایی مددجویان نیازمند جهت معرفی به انجمن حمایت از زندانیان و سایر مؤسسات حمایتی به منظور دریافت هرگونه کمک .
ع) شناسایی و جلب همکاری افراد خیر داوطلب جهت کمک به مددجویان و معرفی آنان به مراجع ذیصلاح .
ف) نظارت بر نحوه فعالیت مدد یاران اجتماعی و بررسی پیشنهادات آنان .
ص) شناسایی مددجویان نیازمند به امکانات توانبخشی و معرفی آنان به واحدهای مربوطه حسب ضرورت .
ق) تشکیل جلسات گروهی با مددجویان و استفاده از راهکارهای مناسب جهت ریشه یابی و حل مسائل و مشکلات آنان .
ماده ۵
مددکاران باید طبق سوگند نامه زیر سوگند یاد کنند و متن سوگند نامه را امضاء نمایند
تبصره : سوگند نامه به شرح زیر است :
بسم الله الرحمن الرحیم
((من )) به عنوان یک مددکار تعلیم یافته حرفه‌ای ،در پیشگاه قرآن کریم به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که روابط حرفه‌ای خویش را بر طبق منشور اخلاقی مددکاری تنظیم و اجرا کنم بدینوسیله رضایت درونی و ایمان و اعتقاد خویش را به این نکات ابراز می‌دارم :
((من )) نخستین تعهد پیمان خویش را خدمت راستین به افراد گروهها و جامعه میدانم ،خدمتی که جهد در بهبود و پی شرفت شرایط اجتماعی را نیز شامل می‌گردد.
((من )) مسئولیت خدمتی را که به انجام دادنش مفتخرم با آغوش باز می‌پذیرم .
(( من )) مسئولیت حرفه‌ای خویش را بر علایق شخصی ترجیح می‌دهم و می‌کوشم تا منافع شخصی را فدای مصالح عمومی کنم.
((من)) تعهد می‌کنم که در پنهان داشتن اسرار مردم از گزند نامحرمان کوشا باشم و اصل راز داری حرفه‌ای را که از اصول مهم مددکاری است با آغوش باز می‌پذیرم .
((من )) به موازین علمی، یافته‌ها و عقاید صاحبنظران با دیده احترام می‌نگرم طریق منطق را برای بیان و تعبیر آنها بر می‌گزینم .
((من )) به اصول حرفه‌ای مددکاری اجتماعی اعتقاد کامل دارم و اعمال و رفتار خود را بر مبنای علم و تجربه و مهارتهای مددکاری بنیان می‌نهم.
(( من )) مسئولیت و وظیفه حرفه‌ای خود می دانم که عقاید و یافته‌های علمی و حرفه‌ای خویش را به خاطر پیشرفت برنامه‌های بهزیستی انسانها و گسترش خدمات اجتماعی، در اختیار بشریت قرار دهم و حمایتم را از این طرحها اعلام می‌دارم .
((من )) تعهد می‌کنم که در حفظ و ح م آیت از جامعه بکوشم و رد جلوگیری از اعمال غیر اخلاقی و ضد ارزشهای دینی که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی در جامعه صورت می‌گیرد ، کوشا باشم .
((من )) آمادگی خویش را برای تقدیم خدمت لازم حرفه‌ای در هنگام رویدادهای ناگهانی و حوادث غیر منتظره عمومی اعلام می‌دارم.
((من )) بین گفتار و کردار خویش به عنوان یک فرد اجتماعی ،و بین گفتار و کردار حرفه‌ای خود به عنوان نماینده یک موسسه در جامعه فرق قائلم و با وضوح و صراحت شایسته این دو را از یکدیگر تشخیص و تمیز می‌دهم .
((من )) از این اصل که هر حرفه‌ای لازمه‌اش تعلیم و تربیت حرفه‌ای است پشتیبانی می‌کنم .
((من )) عهد می‌بندم که به ایجاد و حفظ شرایط لازمی که در موسسه‌های مختلف ، مددکاران را قادر می‌سازد تا به مفاد منشور اخلاقی عمل کنند کمک کنم .
((من)) تعهد می‌کنم که در داوری‌های حرفه‌ای ،خواست‌ها و عواطف خویشتن را معیار سنجش قرار ندهم ،سعی می‌کنم که احساسات انسانها را درک کنم . از احساسات ،تعصبات و پیشداوری های شخصی دوری گزینم تا بدینوسیله به تجلی و کشف واقعیتها کمک کرده باشم .
((من )) برای تحقق بخشیدن به هدفهای این منشور ، تعهدات و پیمانها ی خویش را با توجه با حق تقدم موردها ،آنطور که هر موقعیت ایجاب می‌کند انجام می‌دهم ، اصول مددکاری را در نظر می‌گیرم و برای انجام دادن خدمت راهی بر می‌گزینم که با روح و مفاد این منشور اخلاقی وفق دهد .
ماده ۶
وظایف مدد یاران اجتماعی :
وظایف مدد یاران اجتماعی عبارتند از :
اجرای وظایف محوله از سوی مدیر زندان، مددکار مافوق از جمله امور ذیل :
الف ) کمک به تشکیل و تنظیم پرونده شخصیتی مددجویان با نظارت مددکار اجتماعی حسب ضرورت .
ب) کمک به مددکاران اجتماعی در تشکیل جلسات گروهی با مددجویان و استفاده از راهکارهای مناسب جهت ریشه یابی و حل مسائل و مشکلات آنان با نظارت مددکار اجتماعی .
ج ) تشریک مساعی در درک و تشخیص مشکل مددجویان با مددکار اجتماعی .
د) کمک به پیگیری پرونده قضایی مددجویان و عندا ل لزوم مطالعه آن با ارائه معرفی کتبی از زندان با نظارت مددکار اجتماعی .
ه ) کمک به مددکار اجتماعی در خصوص رضایت شکات .
و) نگهداری و طبقه بندی کلیه گزارشها ، تشکیل پرونده و انجام دیگر مکاتبات مربوط.
ز) جمع آوری درخواستهای مددجویان و ارائه آن به مددکاران اجتماعی .
تبصره ۱ : مدد یاران موظفند در جهت انجام ماموریتهای خود حسب نظر مقامات قضایی ذیربط همکاری لازم را معمول دارند.
تبصره ۲ : سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور می‌تواند جهت نیل به اهداف مندرج در ماده ۳ این آیین نامه از خدمات مددکاران و مدد یاران اجتماعی نهادها و مؤسسات دولتی و غیردولتی و سایر اشخاص حقیقی به صورت افتخاری استفاده نماید .
ماده ۷
تشکیلات:
۱ ـ در هر زندان واحد مددکاری با حضور تعداد کافی مددکار و مدد یار تشکیل می‌شود .
۲ ـ نظرات کارشناسی مددکاران باید به طور جدی ملحوظ نظر شورای نظر شورای طبقه بندی زندان و قاضی ناظر زندان قرار گیرد .
۳- محاکم و قضات اجرای احکام به هنگام پیگیری مشکلات مددجویان باید حرمت مددکاران را محفوظ داشته و نظرات آنان را استماع و در حد مقدورات قانونی مورد عمل قراردهند .
۴ ـ آزادی مشروط زندانیان و عفو و تخفیف مجازات زندانیان و همچنین مرخصی و ملاقات آنان در مواقعی که مددکاران اجتماعی تشخیص می‌دهند توسط رئیس زندان پیگیری خواهد شد.
۵ ـ انجمن حمایت زندانیان، اداره بهزیستی و سایر مؤسسات خیریه در حد مقدورات با مددکاران با مددکاران اجتماعی همکاری می‌کنند.
ماده ۸
واحد مددکاری آمار فعالیتهای ماهیانه خود را در ۳ نسخه تهیه و به مدیر واحد خود اداره کل اقدامات تامینی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور و رئیس دادگستری حوزه قضایی ارسال می‌نماید.
ماده ۹
بودجه واحد مددکاری در بودجه سالیانه هر اداره کل منظور و از محل اعتبارات مصوب پرداخت می‌شود .
ماده ۱۰
این آیین نامه مشتمل بر ۹ ماده و ۴ تبصره بنا به پیشنهاد وزیر دادگستری و رئیس سازمان زندانها در تاریخ ۱۳۷۹/۰۶/۲۶ به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید.