مقدمه
بسم الله الرحمن الرحیم
ما به بنی آدم کرامت بخشیدیم.
ما اهالی عراق خاستگاه پیامبران و رسولان، سرزمین ائمه اطهار و پیشتازان تمدن و کتابت و نگارش هستیم که اولین قانون بشری در سرزمین ما تدوین شد، قدیمی‌ترین معاهده عادلانه برای اداره امور در سرزمین ما تهیه شد، صحابه و اولیا در سرزمین ما نماز خواندند، فلاسفه و علما در سرزمین ما به تأمل و تفکر پرداختند و ادبا و شعرا دست به ابداع و نوآوری زدند با آگاهی از حق خداوند بر ما و در پاسخ به دعوت وطن و شهروندان و رهبران ملی و مذهبی و اصرار مراجع بزرگ، رهبران، مصلحان و نیروهای ملی و سیاسی و با حمایت دوستان، برای اولین بار در تاریخ خود در روز سی ژانویه ۲۰۰۵ میلیون‌ها زن و مرد و پیر و جوان پای صندوق‌های رأی حاضر شدند. آنها در حالی پای صندوق‌های رأی حاضر شدند که سرکوب‌های طایفه‌ای توسط ستمگران مستبد را به یاد می‌آوردند، از شهدای فجایع عراق اعم از شیعه و سنی، عرب، کرد و ترکمن و بقیه برادران خود الهام می‌گیرند.
فاجعه حمله به شهرهای مقدس و جنوب در انتفاضه شعبانیه آنها را تحت تأثیر قرار داده است، آتش گورهای دسته‌جمعی، اهوار و دجیل و… آنان را داغ کرده است، درباره فجایع سرکوب قومی در کشتارهای حلبچه، برزان، انفال و کردهای فیلی سخن می‌گویند و از فجایع سرکوب ترکمن‌ها در البشیر الهام می‌گیرند.
اهالی منطقه غربی نیز مانند بقیه مناطق عراق با کشتار رهبران شخصیت‌ها و بزرگان و آواره شدن افراد شایسته و خشکاندن منابع فکری و فرهنگی روبرو شدند. بر همین اساس دست به دست هم دادیم تا دوشادوش یکدیگر عراق جدیدی بسازیم، عراق آینده که از طایفه‌گرایی، گرایش‌های نژادی، مشکلات منطقه‌ای و تبعیض و طرد در آن خبری نیست.
تکفیر و تروریسم پیشرفت ما به سمت ایجاد کشور قانون را متوقف نکرد و طایفه گرایی و نژادپرستی نیز ما را از تلاش برای تقویت وحدت ملی، در پیش گرفتن شیوه انتقال مسالمت‌آمیز قدرت، اتخاذ شیوه توزیع عادلانه ثروت و دادن فرصت‌های برابر به همه باز نداشت.
ما ملت عراق که تازه از ذلت و خواری بیرون آمده و با یک نظام جمهوری فدرال دمکراتیک کثرت‌گرا با اطمینان به آینده خود چشم دوخته است و با همه عناصر خود اعم از زن و مرد و پیر و جوان عزم خود را جزم کرده است تا به اصول قانون احترام گذاشته و سیاست تجاوز را کنار بگذارد، به زنان و حقوق آنها، سالخوردگان و دغدغه‌های آنان و کودکان و امور آنها توجه کند و فرهنگ تنوع را گسترش دهد و ریشه تروریسم را از جا بکند.
ملت عراق که با همه عناصر و مؤلفه‌های خود عهد بسته است آزادانه تصمیم بگیرد و اتحاد را برای خود برگزیده است و از دیروز برای فردا عبرت بگیرد و با استفاده از مجموع ارزش‌ها، الگوهای عالی رسالت‌های آسمانی و دستاوردهای جدید علمی و تمدن انسانی این قانون اساسی دائمی را تدوین کند.
پایبندی به این قانون اساسی اتحاد آزادی ملت، سرزمین و حاکمیت عراق را برای آن حفظ می‌کند.
اصل ۱ تا ۷۰
اصل ۱
جمهوری عراق کشوری مستقل و دارای حاکمیت است که نظام حکومتی آن جمهوری پارلمانی دمکراتیک و فدرال است.
اصل ۲
۱- اسلام دین رسمی کشور و منبع اصلی قانونگذاری است.
الف: تدوین قوانینی که با احکام ثابت اسلامی تعارض دارد جایز نیست.
ب: تدوین قوانینی که با اصول دمکراسی تعارض دارد جایز نیست.
ج: تدوین قوانینی که با حقوق و آزادیهای اساسی ذکر شده در این قانون اساسی تعارض دارد جایز نیست.
۲- قانون اساسی حفظ هویت اسلامی اکثریت ملت عراق و همچنین آزادی عقیده اجرای شعائر دینی برای همه افراد مانند مسیحیان، یزیدیان و صائبی‌های مندائی را تضمین می‌کند.
اصل ۳
عراق کشوری دارای اقوام، ادیان و مذاهب مختلف است و بخشی از جهان اسلام به شمار می‌رود و ملت عراق بخشی از امت عربی هستند.
اصل ۴
۱- زبان عربی و کردی زبان‌های رسمی عراق هستند و عراقی‌ها حق دارند طبق اصول آموزش زبان‌های مادری مانند ترکمنی یا سریانی ارمنی یا هر زبان دیگری را در مؤسسه‌های آموزشی دولتی یا خصوصی به فرزندان خود آموزش دهند.
۲- دامنه اصطلاح زبان رسمی و چگونگی اجرای احکام این ماده در قانونی به شرح زیر تعیین می‌شود.
الف: انتشار دو روزنامه رسمی به این دو زبان.
ب: در اماکن رسمی مثل پارلمان، هیئت دولت، دادگاهها و کنفرانس رسمی از این دو زبان استفاده می‌شود.
ج: اسناد رسمی و نامه‌ها به این دو زبان به رسمیت شناخته می‌شود و اسناد رسمی نیز به این دو زبان منتشر خواهد شد.
د: طبق ضوابط آموزشی، مدارس دو زبانه دایر خواهد شد.
ه: هر مسئله دیگری مثل پول، گذرنامه و تمبر که اصل برابری برای آن ضروری باشد.
۳- نهادها و دستگاههای فدرال در منطقه کردستان از هر دو زبان استفاده می‌کنند.
۴- زبان ترکمنی و سریانی در واحدهای اداری که اکثریت جمعیت را در آن جا تشکیل می‌دهند زبان رسمی به شمار می‌روند.
۵- در صورتی که اکثریت مردم یک منطقه یا استان در همه‌پرسی عمومی موافقت کنند هر منطقه یا استان میتواند هر زبان محلی را به عنوان زبان رسمی دیگر خود برگزیند.
اصل ۵
حاکمیت از آن قانون است و مردم منبع اختیارات و مشروعیت آن به شمار می روند که این حق خود را از طریق رأی دادن مخفی و مستقیم از طریق نهادهای قانون اساسی اعمال می‌کنند.
اصل ۶
قدرت به صورت مسالمت‌آمیز و از طریق ابزارهای دمکراتیک که در قانون اساسی بر آنها تصریح شده است منتقل می‌شود.
اصل ۷
۱- فعالیت هر گونه تشکیلات که خط مشی نژادپرستی، تکفیر یا پاکسازی طایفه‌ای رااتخاذ کند یا از آن ستایش کرده یا زمینه را برای آن فراهم کند و دیگران را به آن تحریک کند به‌خصوص تشکیلات بعث صدامی در عراق و سمبل‌های آن تحت هر نامی که باشد ممنوع است و نباید در چارچوب پورالیزم سیاسی درعراق باشد و این امر با تدوین یک قانون سازماندهی می‌شود.
۲- کشور به مبارزه با انواع تروریسم پایبند است و سعی می‌کند از تبدیل خاک خود به مرکز، گذرگاه یا صحنه فعالیتهای آن جلوگیری کند.
اصل ۸
عراق اصول حسن همجواری را رعایت کرده و به عدم دخالت در امور داخلی دیگر کشورها پایبند است و کوشد منازعات را با ابزارهای مسالمت‌آمیز حل و فصل کند، روابط خود را بر اساس منافع مشترک و مقابله به مثل برقرار می‌کند و تعهدات بین‌المللی خود را رعایت می‌کند.
اصل ۹
۱:الف: نیروهای مسلح و سازمان امنیتی عراق از مؤلفه‌های ملت عراق به شمار می‌رود و توازن خود و حضور همه اقشار در خود بدون هر گونه تبعیض را رعایت می‌کند و تحت رهبری حکومت مدنی قرار دارد و از عراق دفاع می‌کند ضمن آنکه ابزاری برای سرکوب ملت عراق نیست، در امور سیاسی دخالت نمی‌کند و در نقل و انتقال قدرت نیز نقشی ندارد.
ب: تشیکل گروه‌های شبه‌نظامی در خارج از چارچوب نیروهای مسلح ممنوع است.
ج: نیروهای مسلح عراق و اعضای آنها از جمله نظامیان وزارت دفاع یا دیگر ادارات و سازمانهای وابسته به آنها نمی‌توانند برای احراز پست‌های سیاسی نامزد شوند و نباید در تبلیغات انتخاباتی نامزدها و دیگر اقداماتی که سیستم‌های وزارت دفاع آنها را منع می‌کند شرکت کنند. این ممنوعیت، فعالیت افراد یاد شده را شامل می‌شود که این فعالیتها را به صورت شخصی یا شغلی انجام می‌دهند ولی شامل حق رأی دادن آنها در انتخابات نمی‌شود.
د: سازمان اطلاعات ملی عراق اطلاعات را جمع‌آوری کرده و تهدیداتی که امنیت ملی را نشانه رفته است ارزیابی کند و توصیه‌هایی در اختیار دولت عراق قرار می‌دهد. سازمان اطلاعات تحت حاکمیت مدنی و زیر نظر قوه قانونگذاری خواهد بود و طبق قانون و بر اساس اصول و رسمیت شناخته‌شده حقوق بشر فعالیت می‌کند.
ه: دولت عراق تعهدات بین‌المللی این کشور در خصوص منع گسترش، توسعه، تولید و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی را رعایت می‌کند و از تجهیزات، مواد، فن‌آوری و سیستم‌های ارتباطی که به توسعه، ساخت، تولید و استفاده از این گونه سلاح‌ها مربوط می‌شود جلوگیری می‌کند.
۲:خدمت زیر پرچم بر اساس قانون سازماندهی می‌شود.
اصل ۱۰
عتبات مقدسه و اماکن مذهبی در عراق هویت های دینی و فرهنگی هستند و کشور بر حفظ حرمت آنها و تضمین انجام آزادانه شعائر در آنها تأکید می‌کند.
اصل ۱۱
بغداد پایتخت جمهوری عراق است.
اصل ۱۲
۱- پرچم، شعائر و سرود ملی عراق که سمبل عناصر مختلف تشکیل دهنده ملت عراق است بر اساس قانون مشخص می‌شود. ۲- نشان ها، تعطیلات رسمی، مناسبت های مذهبی و ملی و تقویم هجری و میلادی بر اساس قانون مشخص می‌شود.
اصل ۱۳
۱- این قانون اساسی، عالی‌ترین قانون عراق به شمار می‌رود و همه قسمت‌های آن بدون استثنا الزام‌آور است.
۲- تدوین قوانینی که با قانون اساسی در تعارض باشد جایز نیست و هر گونه نص قانونی که در قوانین اساسی مناطق بیاید یا هر نص قانونی دیگری که با قانون اساسی تعارض داشته باشد باطل است.
بخش دوم – حقوق و آزادی‌ها
فصل اول – حقوق مدنی و سیاسی
اصل ۱۴
عراقی‌ها بدون هر گونه تبعیض بر اساس جنسیت، نژاد، قومیت، اصل، رنگ، دین، مذهب، اعتقادات، اندیشه یا اوضاع اقتصادی و اجتماعی در برابر قانون برابر هستند.
اصل ۱۵
هر فردی حق برخورداری از زندگی، امنیت و آزادی دارد و محرومیت وی از این حقوق یا محدود نمودن حقوق وی صرفاً بر اساس قانون و حکم صادره از مقامات قضایی ذی‌ربط جایز است.
اصل ۱۶
حق برابری فرصت‌ها برای همه عراقی‌ها تضمین شده است و حکومت اتخاذ اقدامات لازم برای این امر را بر عهده دارد.
اصل ۱۷
حریم خصوصی هر شخص تا جایی که با حقوق دیگران و آداب عمومی منافات نداشته باشد محفوظ است. حرمت منازل محفوظ است و ورود به آنها یا تفتیش و تعرض به آنها جز با حکم قضایی طبق قانون جایز نیست.
اصل ۱۸
۱- هرکس پدر یا مادر عراقی داشته باشد عراقی محسوب می‌شود.
۲- ملیت عراقی حق هر عراقی است و اساس شهروندی وی به شمار می‌رود.
۳- الف: سلب ملیت عراقی از کسی که در عراق متولد شده به هر دلیلی که باشد ممنوع است و کسی که این حق از وی سلب شده است میتواند اعاده حق خود را خواستار شود. این امر بر اساس قانون مشخص می‌شود.
ب: تابعیت عراقی از کسانی که تابعیت این کشور را دریافت کرده‌اند در مواردی که قانون به آن تصریح می‌کند سلب خواهد شد.
۴- هر عراقی حق دارد چند تابعیت داشته باشد. کسانی که پست‌های حساس یا عالی امنیتی رااحراز می‌کنند باید هر گونه تابعیت دیگری را که به دست آورده‌اند رها کنند، این امر بر اساس قانون مشخص می‌شود.
۵- تابعیت عراقی با هدف سیاست اسکان که به ترکیب جمعیتی عراق لطمه وارد می‌کند داده نخواهد شد.
۶- احکام مربوط به تابعیت در قانونی خواهد آمد و دادگاههای ویژه به دعاوی که در خصوص آن روی می‌دهد رسیدگی خواهند کرد.
اصل ۱۹
۱- دستگاه قضایی مستقل است و جز قانون هیچ کس حاکمیتی بر آن ندارد.
۲- هر جرم و مجازاتی بر اساس نص قانون تعیین می‌شود و مجازات فقط مخصوص اقداماتی است که قانون هنگام انجام آن اقدام آن را جرم به حساب آورده است و اعمال مجازاتی شدیدتر از مجازاتی که هنگام ارتکاب جرم نافذ بوده است جایز نیست.
۳- دادخواهی حق همه است.
۴- حق دفاع، مقدس و در همه مراحل تحقیق و محاکمه محفوظ است.
۵- متهم تا زمانی که محکومیتش در دادگاه قانونی عادل ثابت شود بی‌گناه است و پس از آزادی به خاطر همان اتهام بار دیگر محاکمه نمی‌شود مگر این که دلایل جدیدی پیدا شود.
۶- برخورداری از رفتار عادلانه در اقدامات قضایی و اداری حق همه افراد است.
۷- جلسات دادگاهها علنی است مگر این که دادگاه تصمیم بگیرد آن را غیرعلنی برگزار کند.
۸- مجازات شخصی است.
۹- قوانین عطف به ما سبق نمی‌شود مگر این که در قانون به آن تصریح شده باشد؛ به استثنا قوانین مالیات و عوارض.
۱۰- قانون جزایی عطف به ماسبق نمی‌شود مگر این که برای متهم بهتر باشد.
۱۱- دادگاه برای کسی که به انجام جنایتی متهم شده است و وکیل مدافع ندارد با هزینه دولت وکیل می‌گیرد.
۱۲- الف: بازداشت ممنوع است.
ب: حبس بازداشت در اماکن غیر از اماکنی که طبق قوانین زندان‌ها برای آن اختصاص یافته است و مشمول مراقتب‌های بهداشتی و اجتماعی می‌شود و تحت نظر مقامات کشور قرار دارد ممنوع است.
۱۳- برگه‌های تحقیقات اولیه تا بیست و چهار ساعت پس از دستگیری متهم در اختیار قاضی قرار می‌گیرد و تمدید آن فقط یک بار و به همین مدت امکان‌پذیر است.
اصل ۲۰
شهروندان اعم از زنان و مردان حق دارند در امور عمومی دخالت کرده و از حقوق سیاسی از جمله حق رأی دادن، انتخاب کردن و نامزد شدن بهره‌مند شوند.
اصل ۲۱
۱- تحویل یک شهروند عراقی به مقامات و طرف‌های خارجی ممنوع است.
۲- حق پناهندگی سیاسی به عراق در قانون مشخص می‌شود و تحویل پناهنده سیاسی به مقام خارجی یا باز گرداندن اجباری وی به کشوری که از آن فرار کرده است جایز نیست.
۳- حق پناهندگی سیاسی به کسانی که به ارتکاب جنایات بین‌المللی یا تروریستی متهم شده‌اند یا کسانی که به عراق خساراتی وارد کرده‌اند داده نمی‌شود.
فصل دوم – حقوق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی
اصل ۲۲
۱- کاری که زندگی باعزّت برای عراقی‌ها را تضمین می‌کند حق همه آنان است.
۲- قانون روابط بین کارگر و کارفرما را بر اساس اصول اقتصادی و با رعایت اصول عدالت اجتماعی تنظیم می‌کند.
۳- حکومت حق تأسیس سندیکاها و اتحادیه‌های صنفی یا پیوستن به آنها را تضمین می‌کند و این امر بر اساس قانون سازماندهی می‌شود.
اصل ۲۳
۱- مالکیت خصوصی محفوظ است و مالک حق دارد از آن بهره‌برداری کرده و در چارچوب قانون در آن تصرف کند.
۲- سلب مالکیت مگر به خاطر منافع عمومی و در مقابل غرامت عادلانه که قانون آن را تعیین می‌کند جایز نیست.
۳- الف: شهروند عراقی درهر جای کشور حق مالکیت دارد و غیرعراقی‌ها نمی‌توانند اموال غیرمنقول را در مالکیت داشته باشند مگر مواردی که در قانون مستثنی شده است.
ب: مالکیت با اهداف تغییر جمعیت ممنوع است.
اصل ۲۴
حکومت، آزادی نقل و انتقال نیروی کار، کالاها و سرمایه عراقی را بین مناطق و استانها تضمین می‌کند و این امر بر اساس قانون سازماندهی می‌شود.
اصل ۲۵
حکومت اصلاح اقتصاد عراق طبق اصول جدید اقتصادی را که ضامن بهره‌برداری از همه منابع و گسترش منابع و تشویق بخش خصوصی و توسعه آن است تضمین می‌کند.
اصل ۲۶
حکومت تشویق سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف را که با صدور قانونی سازماندهی می‌شود بر عهده دارد.
اصل ۲۷
۱- اموال عمومی حرمت دارد و محافظت از آن به هر شهروندی واجب است.
۲- احکام ویژه مربوط به حفظ املاک کشور، اداره آنها، شروط تصرف در آنها و مواردی که چشم‌پوشی از این اموال جایز نیست در قانونی سازماندهی می‌شود.
اصل ۲۸
۱- تعدیل گرفتن و معافیت مالیاتی فقط بر اساس قانون صورت می‌گیرد.
۲- افراد کم‌درآمد از پرداخت مالیات معاف می‌شوند تا به حداقل درآمد برای زندگی لطمه‌ای وارد نشود. این امر در قانونی سازماندهی می‌شود.
اصل ۲۹
۱- الف: خانواده اساس جامعه است و حکومت موجودیت ارزش دینی، اخلاقی و ملی آن را حفظ می‌کند.
۱- ب: حکومت، حمایت از مادران، کودکان و سالخوردگان و مراقبت از نوجوانان و جوانان و تأمین شرایط مناسب برای رشد توانایی‌های آنها را بر عهده دارد.
۲- تربیت، مراقبت و آموزش فرزندان بر عهده والدین است و فرزندان نیز باید به والدین خود احترام گذارند و از آنان به‌خصوص در زمان ناتوانی و پیری مراقبت کنند.
۳- بهره‌برداری اقتصادی از کودکان ممنوع است و حکومت اقدامات مناسب برای حمایت از آنان را اتخاذ می‌کند.
۴- خشونت و ظلم در خانواده، مدرسه و جامعه ممنوع است.
اصل ۳۰
۱- حکومت، بیمه اجتماعی و بهداشت و عناصر اصلی زندگی باعزت را برای افراد و خانواده‌ها به‌خصوص کودکان و زنان را تأمین می‌کند و درآمد و مسکن مناسب را برای آنان فراهم می‌کند.
۲- حکومت در شرایط پیری، بیماری، ازکارافتادگی، آوارگی، یتیمی، یا بی‌کاری بیمه اجتماعی عراقی‌ها را تأمین کرده و می‌کوشد از آنان در برابر جهل، ترس و فقر حمایت کند و حتی برای تأمین مسکن آنان راه‌های ویژه‌ای را برای کمک و توجه به آنان می‌اندیشد. این امر در قانونی سازماندهی می‌شود.
اصل ۳۱
۱- مراقبت بهداشتی حق هر عراقی است حکومت به بهداشت عمومی توجه دارد. حکومت باید با احداث بیمارستان‌ها و مؤسسات بهداشتی اقدام به مراقبت از سلامت عمومی کرده و وسایل لازم برای پیشگیری و درمان را تأمین نماید.
۲- اشخاص حقیقی و حقوقی حق دارند تحت نظارت حکومت دست به ساخت بیمارستان، کلینیک یا مراکز درمانی خصوصی بزنند. این امر در قانونی سازماندهی می‌شود.
اصل ۳۲
حکومت باید از افراد معلول و آنان که به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند مراقبت نماید و اقدام به توان‌بخشی آنها نماید تا بتوانند برای جامعه مفید باشند. این امر در قانونی سازماندهی می‌شود.
اصل ۳۳
۱- هر فردی حق دارد در شرایط زیست محیطی سالمی زندگی کند.
۲- حکومت، محافظت از محیط زیست و تنوع زیستی را بر عهده دارد.
اصل ۳۴
۱- آموزش، عامل اصلی پیشرفت جامعه است که این امر بر عهده حکومت قرار دارد و آموزش مرحله ابتدایی اجباری است و مبارزه با بی‌سوادی نیز بر عهده حکومت است.
۲- آموزش رایگان در مراحل مختلف حق هر عراقی است.
۳- حکومت، تحقیقات علمی با اهداف صلح‌آمیز را که در خدمت بشریت است تشویق می‌کند و از ابداع، ابتکار و نوابغ حمایت می‌کند.
۴- آموزش‌های ویژه تضمین شده است و در قانونی سازماندهی می‌شود.
فصل دوم-آزادی ها
اصل ۳۵
۱ ـ الف : آزادی و کرامت انسان محفوظ است. ۱ ـ ب : بازداشت یا بازجویی از افراد فقط بر اساس حکم قضایی امکان پذیر است. ۲ ـ ج : هر نوع شکنجه جسمی و روحی و رفتار غیرانسانی ممنوع است و اعترافاتی که به زور یااز طریق تهدید یا شکنجه به دست آید، اعتبار ندارد. شخصی که براثر چنین رفتارهایی متضرر شده است تواند غرامت وخسارات مادی یامعنوی را که به وی وارد شده است، طبق قانون طلب کند. ۲ ـ حکومت در برابر احیا فکری، سیاسی یا امنیتی از افرادحمایت می‌کند. ۳ ـ کار اجباری، بردگی، تجارت برده، تجارت زنان و تجارت انسان بااهداف جنسی ممنوع است.
اصل ۳۶
حکومت بطوری که به نظم و آداب عمومی لطمه واردنکند امور زیر را برعهده دارد.
۱ ـ آزادی بیان اندیشه با همه ابزار.
۲ ـ آزادی مطبوعات، چاپ، نشر و رسانه ها.
۳ ـ آزادی تجمع و تظاهرات مسالمت آمیزکه براساس قانون سازماندهی می‌شود.
اصل ۳۷
۱ ـ آزادی تاسیس جمعیت ها و احزاب سیاسی یاپیوستن به آنها تضمین شده است و در قانونی سازماندهی می‌شود.
۲ ـ اجبار افراد برای پیوستن به حزب، جمعیت یا یک تشکل سیاسی یاواداشتن او به ادامه عضویت در آن ممنوع است.
اصل ۳۸
آزادی ارتباطات و مراسلات پستی، تلگرافی، تلفنی و الکترونیکی تضمین شده است و نظارت بران، شنود یا افشای آنها مگر با حکم قضایی و در مواردی که ضرورت قانونی و امنیتی داشته باشد جایز نیست.
اصل ۳۹
مردم عراق می توانند آزادانه مشخصات فردی خود را طبق دین، مذهب، اعتقاد یا انتخاب خود حفظ کنند.
اصل ۴۰
هرفردی آزادی اندیشه و عقیده دارد.
اصل ۴۱
۱ ـ پیروان هر دین یا مذهبی در موارد زیر آزادی دارند. ۱ ـ الف : شعائر دینی از جمله مراسم حسینی. ۱ ـ ب : اداره اوقاف وامور آن و نهادهای دینی که براساس قانون سازماندهی می‌شود. ۲ ـ حکومت آزادی عبادت و محافظت از اماکن آن را تضمین می‌کند.
اصل ۴۲
۱ ـ هرعراقی آزادی نقل و انتقال و سفر و سکونت در داخل و خارج عراق را دارد. ۲ ـ تبعید شهروندعراقی یا اخراج و محروم کردن وی از بازگشت به وطن ممنوع است.
اصل ۴۳
۱ ـ حکومت برتقویت نقش نهادهای جامعه مدنی و حمایت و توسعه ومستقل کردن آنها بطوری که با ابزارهای مسالمت آمیز برای تحقق اهداف مشروع آن هماهنگی داشته باشد تاکید دارد. این امر در قانونی سازماندهی می‌شود. ۲ ـ حکومت بر رشد و ترقی قبایل و عشایر عراق تاکید دارد و به امور آنها به طوری که با دین، قانون و تقویت ارزشهای والای انسانی و کمک به پیشرفت جامعه هماهنگ باشد، توجه می‌کند و از عرف های عشایر که با حقوق انسان منافات دارد جلوگیری به عمل می آورد.
اصل ۴۴
هر فردی حق دارد از همه حقوق ذکر شده در معاهدات و توافق نامه های بین المللی مربوط به حقوق بشر که عراق آنها را پذیرفته است و با این قانون اساسی منافاتی ندارد برخوردار شود.
اصل ۴۵
اجرای حقوق و آزادی های وارده دراین قانون اساسی فقط براساس قانون محدود می‌شود بطوری
بخش سوم: قوای حکومت فدرال
اصل ۴۶
قوای حکومت فدرال شامل قوه مقننه، مجریه و قضاییه است که هر یک از آنها براساس تفکیک وظایف بین قوا وظایف و ماموریتهای خود را انجام می دهند.
فصل اول) قوه مقننه
اصل ۴۷
قوه مقننه در حکومت فدرال از دو نهاد مجلس نمایندگان و شورای مناطق و استانها تشکیل یافته است.
مجلس نمایندگان
اصل ۴۸
۱ ـ مجلس نمایندگان با شماری از نمایندگان ملت عراق تشکیل می‌شود و برای هر یکصد هزار نفر یک نماینده در نظر گرفته شده است که انتخاب آنان از طریق برگزاری انتخابات عمومی و مستقیم صورت می گیرد ضمن آنکه میزان نمایندگی سایر مولفه های ملت عراق در این انتخابات لحاظ خواهد شد.
۲ ـ نامزدهای عضویت در مجلس نمایندگان باید تابعیت کامل عراقی داشته باشند.
۳ ـ شرایط مربوط به نامزدها و رای دهندگان و هر آنچه را که مربوط به انتخابات است توسط قانون مشخص می‌شود.
۴ ـ قانون انتخابات عراق باید در پی تحقق بخشیدن به میزان نمایندگی زنان در مجمع ملی باشد به این معنی که زنان کمتر از یک چهارم اعضای مجلس مجمع ملی نباشند.
۵ ـ مجلس نمایندگان قانونی را وضع خواهد کرد که به موجب آن وضع مربوط به جایگزینی اعضا به هنگام استعفا، برکناری یا مرگ مشخص خواهد شد.
۶ ـ در دست داشتن شغل نمایندگی مجلس و یا هر کار و منصب رسمی دیگر به طور همزمان جایز نیست.
اصل ۴۹
اعضای مجلس نمایندگان قبل از آغاز به کار خویش باید به ترتیب ذیل در برابر مجلس سوگند یاد کنند. به خداوند عظیم و والامرتبه سوگند می خورم که وظایف و مسئولیتهای قانونی خود را با جان و دل و اخلاص انجام دهم و حافظ استقلال و حاکمیت عراق و پشتیبان منافع ملت باشم و نسبت به سلامت ارضی، حریم هوایی، آبها، ثروتها و نظام دمکراتیک فدرال توجه و هوشیاری کامل داشته باشم و برای پاسداری از آزادیهای عمومی و فردی و استقلال قوه قضائیه تلاش کنم و به اجرای بی طرفانه قوانین همراه با امانتداری پایبند باشم و خداوند را برآنچه که گفتم شاهد و ناظر قراردهم.
اصل ۵۰
مجلس نمایندگان برای ساماندهی روند فعالیتهای خود نظامنامه داخلی وضع می‌کند.
اصل ۵۱
۱ ـ مجلس نمایندگان درباره سلامت اعضای خود تا ۳۰ روز پس از تاریخ ثبت اعتراض با اکثریت دو سوم اعضا تصمیم گیری خواهد کرد. ۲ ـ از زمان تاریخ صدور تصمیم مجلس (تا ۳۰ روز بعد) فرصت برای ارائه اعتراض به این تصمیم در دادگاه عالی فدرال وجود دارد.
اصل ۵۲
۱ ـ جلسات مجلس نمایندگان به صورت علنی برگزار خواهد شد و مگر در مواردی که ضرورت ایجاب کند که جلسات غیرعلنی باشد. ۲ ـ وقایع مجلس از طریق ابزارهایی که خود مجلس مناسب می داند، پخش، خواهد شد.
اصل ۵۳
پانزده روز پس از تاثیر نتایج انتخابات عمومی رئیس جمهور با صدور حکمی خواستار تشکیل جلسه مجلس خواهد شد و جلسه به ریاست مسن ترین اعضا برای انتخاب رئیس مجلس و معاونانش تشکیل می‌شود و تمدید آن به بیش از زمان مذکور پانزده روز جایز نیست.
اصل ۵۴
مجلس نمایندگان در نخستین نشست خود ریاست مجلس و معاون اول و دوم او را با اکثریت مطلق اعضای مجلس از طریق انتخابات مخفیانه مستقیم انتخاب خواهد کرد.
اصل ۵۵
۱ ـ مدت زمان دوران نمایندگی مجلس ۴ سال خواهد بود که از زمان برگزاری نخستین جلسه آغاز می‌شود و با جلسه پایانی سال چهارم خاتمه می یابد. ۲ ـ انتخاب نمایندگان مجلس جدید ۴۵ روز قبل از تاریخ پایان کار مجلس وقت صورت می گیرد.
اصل ۵۶
مجلس نمایندگان دو دوره سالیانه برگزار خواهد کرد که نباید از هشت ماه طولانی تر شود ضمن آنکه چگونگی برگزاری این نشستها براساس نظامنامه داخلی مجلس مشخص خواهد شد. اما در دوره ای که بودجه عمومی به مجلس ارائه شده است نشست مجلس باید با موافقت با بودجه پایان یابد.
اصل ۵۷
۱ ـ رئیس جمهور، نخست وزیر، رئیس مجلس یا ۵۰ نفر از اعضای مجلس، می توانند خواستار برگزاری نشست فوق العاده شوند. در نشست فوق العاده نیز فقط موضوعاتی بررسی می‌شود که جلسه برای آن تشکیل شده است. ۲ ـ بنا به درخواست رئیس جمهور، نخست وزیر یا رئیس مجلس یا ۵۰ نفر از نمایندگان مجلس، نشست دوره ای می تواند به منظور در پی داشتن دستاوردهای لازم تا ۳۰ روز تمدید شود.
اصل ۵۸
۱ ـ الف ـ حد نصاب تشکیل جلسات مجلس، حضور اکثریت مطلق نمایندگان خواهد بود. ۱ ـ ب ـ تصمیمات مجلس با رای اکثریت نسبی اتخاذ خواهد شد مگر در مواردی که قانون خلاف آنرا ذکر کرده باشد. ۲ ـ الف ـ لوایح قانونی ارائه شده توسط رئیس جمهور و نخست وزیر در مجلس مورد بررسی قرار می گیرد. ۲ ـ ب ـ بررسی قوانین پیشنهادی ارائه شده از جانب ده نفر از اعضای مجلس نمایندگان یا یکی از کمیسیونهای ویژه مجلس.
اصل ۵۹
مجلس نمایندگان موظف به انجام کارهای ذیل است :
اول : وضع قوانین فدرالیسم.
دوم : نظارت بر عملکرد قوه مجریه.
سوم : تصویب معاهده ها و توافقنامه های بین المللی با اکثریت دو سوم اعضا.
چهارم : انتخاب رئیس جمهور.
پنجم : موافقت با تعیین هر یک از :
الف ـ رئیس و اعضای دادگاه تجدید نظر فدرال، دادستان و رئیس هیئت نظارت قضایی با اکثریت مطلق بنا به پیشنهاد شورای عالی قضایی.
ب ـ سفیران و افراد معرفی شده برای مشاغل خاص از سوی شورای وزیران.
ج ـ رئیس ستاد ارتش، معاونان وی، فرماندهان لشکری و مافوقها و رئیس دستگاه اطلاعات پیشنهادی شورای وزیران.
ششم :
الف ـ استیضاح رئیس جمهور براساس درخواست اکثریت مطلق اعضای مجلس نمایندگان،
ب ـ برکناری رئیس جمهور با رای اکثریت اعضای مجلس نمایندگان پس از محکومیت وی در دادگاه عالی فدرال به یکی از علل ذیل، شکست سوگند قانون اساسی هـ ـ نقض قانون اساسی،
د ـ خیانت بزرگ
هفتم :
الف ـ اعضای مجلس نمایندگان می توانند نخست وزیر و وزرای کابینه را درباره هر موضوعی که درحیطه کاری آنان باشد، مورد سئوال قرار دهند و هریک از آنها موظف به پاسخگویی به سئوال اعضا هستند و تنها سئوال کننده حق پیگیری پاسخ را دارد.
ب ـ دستکم بیست و پنج نفر از نمایندگان مجلس می توانند موضوع کلی درخواست توضیح درباره سیاستها و عملکرد شورای وزیران یایکی از وزارتخانه ها را مطرح و آن را تقدیم رئیس مجلس کنند آنگاه نخست وزیر یا وزرای کابینه زمانی را برای حضور در مجلس مشخص خواهد کرد.
ج ـ عضو مجلس نمایندگان می تواند با موافقت بیست و پنج نفر از اعضا، نخست وزیر یا وزرای کابینه را برای رسیدگی به اقدامات آنها در امور و حیطه تخصصی شان مورد استیضاح قرار دهند. و درخواست استیضاح نیز حداقل هفت روز پس از ارائه آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
هشتم :
الف ـ مجلس نمایندگان می تواند با اکثریت مطلق آرا به هریک از وزیران رای عدم اعتماد دهد و آن وزیر از تاریخ دادن رای عدم اعتماد، برکنار شده به شمار می آید. پس از بررسی استیضاح، طرح موضوع اعتماد به وزیر جایز نیست مگر آنکه خود او تمایل داشته باشد یا پنجاه نفر از اعضای مجلس درخواستی را در این زمینه امضا کنند. مجلس نیز حداقل پس از هفت روز از تاریخ ارائه درخواست تصمیم خود را صادر و اعلام می‌کند.
ب ـ رئیس جمهور میتواند با ارائه درخواستی به مجلس نمایندگان از نخست وزیر سلب اعتماد کند. مجلس نمایندگان می تواند به درخواست یک پنجم از اعضای خود از نخست وزیر سلب اعتماد کند. ارائه این درخواست فقط در صورت استیضاح نخست وزیر و پس از حداقل هفت روز از آن امکان پذیر است. مجلس نمایندگان میتواند با اکثریت مطلق اعضای خود از نخست وزیر سلب اعتماد کند.
ج ـ درصورت سلب اعتماد از نخست وزیر، کابینه او منحل یا بر کنار شده به شمار می آید.
د ـ در صورت تصویب رای سلب اعتماد به تمامی اعضای شورای وزیران، نخست وزیر و وزرای کابینه او، برای پیشبرد روند امور دستکم به مدت سی روز به فعالیت خود ادامه خواهند داد تا براساس احکام ماده هفتاد و چهار قانون اساسی، شورای وزیران جدید تشکیل شود.
هـ ـ مجلس نمایندگان از حق استیضاح مسئولان سازمانهای مستقل براساس اقدامات متعلق به وزیران برخوردار است و می تواند با اکثریت مطلق آنان را نیز مورد عفو و بخشش قرار دهد.
نهم :
الف ـ موافقت با اعلام جنگ و حالت فوق العاده در کشور با اکثریت دو سوم بنابه درخواست مشترک رئیس جمهور و نخست وزیر
ب ـ حالت فوق العاده به مدت سی روز اعلام خواهد شد وبا موافقت برای هر بار قابل تمدید خواهد بود.
ج ـ به نخست وزیر اختیارات لازم برای اداره امور کشور در زمان جنگ و اعلام حالت فوق العاده واگذار شده است و این اختیارات به گونه ای تنظیم شده است که مغایر با قانون اساسی نباشد.
د ـ درطول زمان جنگ و اعلام حالت فوق العاده، نخست وزیر اقدامات اتخاذ شده و نتایج آن را به فاصله پانزده روز به پایان مدت زمان آن به مجلس نمایندگان ارایه خواهد کرد.
اصل ۶۰
۱ ـ شورای وزیران پیش نویس قانون بودجه عمومی و تراز نهایی را برای تصویب به مجلس نمایندگان ارائه می‌کند.
۲ ـ مجلس نمایندگان می تواند بین بخشها و فصل های بودجه عمومی جابجایی انجام و میزان کلی آن را کاهش دهد و در صورت ضرورت به شورای وزیران افزایش کلی هزینه ها را پیشنهاد کند.
اصل ۶۱
۱:حقوق وامتیازات رئیس مجلس و معاونان او و نمایندگان براساس قانون مشخص می‌شود.
۲:الف ـ نمایندگان مجلس در طول زمان برگزاری جلسات از حق مصونیت برخوردارند و در برابر دادگاهها در این خصوص بازخواست نمی شوند.
ب ـ بازداشت نمایندگان مجلس درطول دوران نمایندگی جایز نخواهد بود مگر اینکه به ارتکاب جنایتی متهم باشند و اگر نماینده ای جنایتی مشهود مرتکب شود با موافقت اکثریت مطلق نمایندگان حق مصونیت او لغو خواهد شد.
ج ـ بازداشت اعضا درخارج از دوران نمایندگی آنها تنها در صورت متهم بودن به ارتکاب جنایت جایز خواهد بود و اگر ارتکاب جنایتی مشهود برای او محرز شود با موافقت رئیس مجلس مصونیت او لغو می‌کند.
اصل ۶۲
۱ ـ مجلس نمایندگان بنابه درخواست یک سوم اعضا یا درخواست نخست وزیر و موافقت رئیس جمهور و با رای اکثریت مطلق نمایندگان منحل می‌شود و انحلال مجلس در طول دوره استیضاح نخست وزیر جایز نیست
۲ ـ رئیس جمهور هنگام انحلال مجلس نمایندگان تامدت حداکثر شصت روز برگزاری انتخابات عمومی را خواستار می‌شود و شورای وزیران در این حالت برکنار شده یا منحل به شمار می آید اما امور روزمره را ادامه می دهد.
شورای فدرال
اصل ۶۳
۱ ـ ایجاد شورای قانونگذاری موسوم به شورای فدرالی متشکل از نمایندگان مناطق و استانهای سازمان نیافته دریک منطقه که تشکیل این شورا و شروط عضویت در آن و وظایفش درقانونی که به تصویب دو سوم نمایندگان مجلس می رسد مشخص می‌شود.
فصل دوم) قوه مجریه
اصل ۶۴
قوه مجریه فدرال از رئیس جمهور و شورای وزیران تشکیل شده است که اختیارات و وظایف خود را براساس قانون اساسی و قوانین، متمم، انجام می دهد.
اصل ۶۵
رئیس جمهور، رئیس کشور و نماد وحدت ملی و حاکمیت کشوراست و برای تضمین پایبندی به قانون اساسی و حفظ استقلال عراق، حاکمیت وحدت و تمامیت ارضی آن براساس احکام قانون اساسی تلاش و توجه جدی به خرج خواهد داد.
اصل ۶۶
نامزدهای ریاست جمهوری باید شرایط زیر را دارا باشند
۱ ـ از پدر و مادر عراقی متولد شده باشد.
۲ ـ شایستگی و لیاقت کامل داشته باشد و چهل سال او تکمیل شده باشد.
۳ ـ از وجهه ای خوب و خبرگی سیاسی برخوردار باشد و سلامت و پایداری، عدالت، اخلاص به میهن در او مشهود باشد.
۴ ـ به ارتکاب جرمی که به کرامت او لطمه وارد کرده محکوم نشده باشد.
اصل ۶۷
۱ ـ تنظیم قانون مربوط به احکام نامزدی برای پست ریاست جمهوری.
۲ ـ تنظیم قانون انتخاب معاون یا معاونان رئیس جمهوری.
اصل ۶۸
۱ ـ مجلس نمایندگان از میان نامزدهای ریاست جمهوری با اکثریت دو سوم آرا، رئیس جمهور را انتخاب می‌کند.
۲ ـ اگر هیچ یک از نامزدها نتوانستند اکثریت مطلوب و مورد نظر آرا را کسب کنند آنگاه رقابت بین دو نامزدی صورت گیرد که بیشترین آرا را به دست آورده اند و از میان آنها نامزدی که آرا بیشتر را کسب کند، رئیس جمهور خواهد شد.
اصل ۶۹
رئیس جمهور در برابر مجلس نمایندگان و براساس متنی که در ماده چهل و نه قانون اساسی به آن تصریح شده سوگند یاد می‌کند.
اصل ۷۰
۱:دوران ریاست جمهوری چهارسال خواهد بود و رئیس جمهور می تواند برای بار دوم نیز نامزد و انتخاب شود.
۲:الف ـ پایان دوران ریاست جمهوری با اتمام دوره نمایندگان مجلس هم زمان است.
ب ـ رئیس جمهور به فعالیتهای خود تا پس از پایان انتخابات مجلس جدید و برگزاری نشستهای آن وانتخاب رئیس جمهور جدید ظرف سی روز پس از آغاز به کار مجلس ادامه می دهد.
ج ـ در صورت خالی ماندن منصب ریاست جمهوری بنا به هر دلیلی، انتخاب رئیس جمهور جدید برای به پایان رساندن زمان باقیمانده از دوران رئیس جمهور قبلی صورت می پذیرد.
اصل ۷۱ تا ۱۳۹
اصل ۷۱
رئیس جمهور اختیارات زیر را دارد
۱ ـ صدور عفو ویژه به توصیه نخست وزیر به استثنای آنچه که مربوط به حقوق خصوصی محکومان به ارتکاب جنایات بین المللی، تروریسم و فساد مالی و اداری است.
۲ ـ تایید معاهده ها و توافقنامه های بین المللی پس از موافقت مجلس نمایندگان، تائیدیه رئیس جمهور پانزده روز پس از تاریخ دریافت متن معاهده ها و توافقنامه ها صورت می گیرد.
۳ ـ تائید و صدور قوانینی که در مجلس وضع می‌شود که این کار نیز پس از پانزده روز از تاریخ دریافت آن صورت می پذیرد.
۴ ـ دعوت از مجلس نمایندگان برای تشکیل جلسه پس از پانزده روز از تایید نتایج انتخابات و در حالتهای دیگری که درقانون اساسی به آن تصریح شده است.
۵ ـ اعطای مدال و نشان به توصیه نخست وزیر و براساس قانون.
۶ ـ پذیرش سفرا.
۷ ـ صدور دستورات ریاست جمهوری.
۸ ـ تائید احکام صادره در دادگاههای ویژه.
۹ ـ فرماندهی عالی نیروهای مسلح برای اهداف و مقاصد تشریفاتی و جشنها.
۱۰ ـ انجام دادن هریک از وظایف دیگر ریاست جمهوری که در قانون اساسی به آن تصریح شده است.
اصل ۷۲
حقوق ماهانه و اعتبارات رئیس جمهور بر اساس قانون تعیین می‌شود.
اصل ۷۳
۱ ـ رئیس جمهور باید استعفای خود را به صورت مکتوب به رئیس مجلس نمایندگان تحویل دهد. این استعفا پس از هفت روز از تحویل آن به مجلس نافذ است.
۲ ـ معاون رئیس جمهور درزمان غیاب او جانشین او هستند.
۳ ـ در صورت خالی ماندن این پست ریاست جمهوری به هرعلتی، معاون رئیس جمهور جانشین اوست و مجلس نمایندگان باید ظرف سی روز رئیس جمهور جدید را معرفی کند.
۴ ـ در صورت خالی ماندن منصب ریاست جمهوری و نبودن معاون او رئیس مجلس نمایندگان جانشین او می‌شود و رئیس جمهور جدید ظرف کمتر از سی روز براساس احکام قانون اساسی انتخاب می‌شود.
اصل ۷۴
۱ ـ رئیس جمهور نامزد ائتلافی را که در مجلس دارای اکثریت است به تشکیل شورای وزیران ظرف پانزده روز پس از تشکیل اولین جلسه مجلس مکلف می‌کند. البته به استثنای مواردی که در بند ـ ب از بند دوم ماده هفتادم قانون اساسی به آن تصریح شده است.
۲ ـ نخست وزیر مکلف است کابینه خود را ظرف حداکثر سی روز از تاریخ ابلاغ معرفی کند.
۳ ـ اگر نخست وزیر مکلف، ظرف مدتی که در بند دوم به آن تصریح شد موفق به تشکیل کابینه نشد، رئیس جمهور حداکثر تا پانزده روز نامزدی جدید را مامور تشکیل کابینه می‌کند.
۴ ـ نخست وزیر مکلف، اسامی وزرا و برنامه ها را به مجلس ارائه می‌کند و در صورت موافقت با تک تک وزرا و برنامه هایشان با اکثریت مطلق آرا، کابینه رای اعتماد می گیرد.
۵ ـ در صورتی که وزیران نتوانند رای اعتماد کسب کنند رئیس جمهور تا پانزده روز فرصت دارد نامزد دیگری را برای تشکیل کابینه معرفی کند.
اصل ۷۵
۱ ـ نخست وزیر نیز باید شروطی را که برای رئیس جمهور لازم بود دارا باشد و مدرک دانشگاهی یا معادل آن را دریافت کرده و حداقل سن او سی وپنج سال کامل باشد. ۲ ـ هر یک از وزرا نیز باید شروطی را که برای نمایندگان مجلس لازم بود دارا و مدرک دانشگاهی یا معادل داشته باشند.
اصل ۷۶
نخست وزیر مسئول اجرایی مستقیم سیاستهای کلی دولت و فرمانده کل نیروهای مسلح است و اداره شورای وزیران و ریاست نشستها را بر عهده دارد و حق دارد با موافقت نمایندگان مجلس، وزرا را بر کنار کند.
اصل ۷۷
نخست وزیر و اعضای کابینه او براساس متنی که در ماده چهل و نه قانون اساسی به آن تصریح شده در مجلس نمایندگان سوگند یاد می‌کنند.
اصل ۷۸
شورای وزیران حائز اختیارات ذیل است :
۱ ـ برنامه ریزی و اجرای سیاستها و برنامه های کلی دولت و نظارت بر عملکرد وزارتخانه ها و دستگاههای غیر مرتبط با وزارت.
۲ ـ ارائه لوایح قانونی.
۳ ـ صدور دستورات و تصمیم گیری با هدف اجرای قوانین.
۴ ـ آماده کردن پیش نویس بودجه عمومی، تراز نهایی و برنامه های توسعه.
۵ ـ توصیه به مجلس نمایندگان به منظور موافقت با تعیین کفیل وزارتخانه ها، سفرا، صاحبان درجه های ویژه، رئیس ستاد ارتش و معاونان او، مناصب فرماندهی لشکر و مافوق آن، رئیس دستگاه اطلاعات ملی و روسای دستگاههای امنیتی.
۶ ـ گفتگو درباره معاهدات و توافقنامه های بین المللی و امضای آنها یا رسیدگی به امور محوله.
اصل ۷۹
۱ ـ رئیس جمهور در صورت خالی ماندن پست نخست وزیری بنا به هر دلیلی، عهده دار این پست خواهد بود.
۲ ـ رئیس جمهور باید ظرف پانزده روز و براساس ماده ۷۴ قانون اساسی نامزد دیگری را به تشکیل کابینه موظف کند.
اصل ۸۰
تنظیم قانون مربوط به حقوق و مقرریهای نخست وزیر و اعضای کابینه و افراد هم سطح با آنها.
اصل ۸۱
مسئولیت نخست وزیر و وزرای کابینه او در برابر مجلس به صورت همبستگی و فردی است.
اصل ۸۲
۱ ـ قانونی برای چگونگی فعالیت دستگاههای امنیتی و اطلاعاتی و مشخص کردن وظایف و اختیارات آنها وضع می‌شود و فعالیت آنها براساس اصول حقوق بشر و تحت نظارت مجلس نمایندگان است.
۲ ـ ارتباط داشتن دستگاههای اطلاعات ملی با شورای وزیران.
اصل ۸۳
شورای وزیران برای ساماندهی به روند فعالیتها و کارهای خود نظامنامه ای داخلی تدوین می‌کند.
اصل ۸۴
تشکیل وزارتخانه ها، وظایف و اختیارات آنها و اختیارات وزیر براساس قانون تعیین می‌شود.
فصل سوم) قوه قضائیه
اصل ۸۵
قوه قضائیه مستقل است و دادگاههای مختلف که احکام آنها براساس قانون صادر می‌شود، اداره آن را بر عهده دارند.
اصل ۸۶
قضات مستقل هستند و در قضاوت هیچ چیز جز قانون بر آنها حاکم نیست. هیچ قدرتی حق دخالت در دستگاه قضایی یا امور مربوط به عدالت را ندارد.
اصل ۸۷
قوه قضائیه فدرال از شورای عالی قضاوت، دیوان عالی فدرال، دادگاه تشخیص فدرال، دادستانی، سازمان نظارت قضایی و دیگر دادگاههای فدرال که طبق قانون سازماندهی می‌شود تشکیل می گردد.
الف ـ شورای عالی قضایی
اصل ۸۸
شورای عالی قضاوت، اداره امور سازمانهای قضایی را بر عهده دارد و قانون، روش تشکیل، وظایف و اصول سیر فعالیتهای آن را تعیین می‌کند.
اصل ۸۹
شورای عالی قضاوت دارای اختیارات زیر است :
۱ ـ اداره امور قضایی و نظارت بر بخش قضایی فدرال.
۲ ـ انتخاب رئیس و اعضای دادگاه تشخیص فدرال، رئیس دادستانی و رئیس سازمان عالی نظارت قضایی و معرفی آنها به مجلس نمایندگان برای موافقت باتعیین آنها.
۳ ـ پیشنهاد طرح بودجه سالیانه قوه قضاییه فدرال و ارائه آن به مجلس نمایندگان برای موافقت با آنها.
ب ـ دیوان عالی فدرال
اصل ۹۰
۱ ـ دیوان عالی فدرال سازمانی قضایی است که از لحاظ مالی و اداری مستقل است.
۲ ـ دیوان عالی فدرال از تعدادی قاضی و کارشناس فقه اسلامی و کارشناسان حقوقی تشکیل می‌شود که تعداد، روش انتخاب آنها و فعالیت دادگاه براساس قانونی که با اکثریت دو سوم اعضای مجلس نمایندگان تدوین می‌شود تعیین می‌شود.
اصل ۹۱
وظایف دیوان عالی فدرال به شرح ذیل است :
۱ ـ نظارت بر انطباق قوانین و نظامهای اجرایی با قانون اساسی.
2 ـ تفسیر متون قانون اساسی.
۳ ـ داوری در مسائلی که ناشی از اجرای قوانین فدرال، تصمیمات، آئین نامه ها، آموزشها و اقدامات صادره از دولت مرکزی است ضمن آنکه قانون حق هر یک از شورای وزیران و افراد هم شان و غیر از آنرا برای اعتراض مستقیم در دادگاه محترم شمرده است.
۴ ـ داوری در اختلافاتی که بین دولت فدرال و حکومتهای منطقه ای، استان ها، شهرها و شوراها رخ می دهد.
۵ ـ حل و فصل مناقشات میان حکومتهای منطقه ای و استانها.
۶ ـ داوری در اتهامات وارده به رئیس جمهور، نخست وزیر و وزرا.
۷ ـ تایید نتایج نهایی انتخابات عمومی نمایندگان مجلس.
۸ ـ الف ـ داوری در اختلافات سازمانهای قضائی فدرال و سازمانهای قضایی مناطق و استانهای خارج از مناطق.
9 ـ داوری در مناقشات و اختلافات سازمانهای قضایی اقلیمها و استانهای خارج از زیر مجموعه مناطق.
اصل ۹۲
تصمیمات دیوان عالی فدرال برای همه قوا لازم الاجرا خواهد بود.
ج ـ احکام عمومی
اصل ۹۳
ایجاد دادگاههای ویژه یا استثنایی ممنوع است.
اصل ۹۴
برای ایجاد دادگاهها، انواع درجات و وظایف آنها و چگونگی تعیین و خدمت قضات و اعضای دادستانی و نظم و انضباط و بازنشستگی شان قانونی تدوین می‌شود.
اصل ۹۵
قضات عزل نخواهند شد مگر در مواردی که قانون مشخص کرده است همچنین احکام ویژه قضات و بازخواست آنها را قانون مشخص می‌کند.
اصل ۹۶
این امور برای قاضی و عضو دادستانی کل ممنوع است :
۱ ـ اشتغال همزمان در دستگاه قضایی و قوه مقننه وقوه مجریه و هرشغل دیگر.
۲ ـ وابستگی به هر گونه حزب یا سازمان سیاسی و یا هر گونه فعالیت سیاسی.
ماده ۹۷
دستگاه قضایی نظامی بر اساس قانون تشکیل می‌شود و این قانون ویژه محاکم نظامی است که منحصر به جرایم نظامی مربوط به نیروهای مسلح و نیروهای امنیتی و در چارچوب آنچه این قانون مشخص می‌کند، است.
اصل ۹۸
ایجاد مصونیت برای هرگونه اقدام یا تصمیم اداری بصورت نص صریح قانونی ممنوع است.
اصل ۹۹
تشکیل شورای حکومتی ویژه شغلهای اداری قضائی و فتوا، نمایندگی حکومت و سایر سازمانهای عمومی در مقابل دستگاه قضایی بر اساس قانون مجازات مگر آنکه قانونی آن را مستثنی کند.
فصل چهارم) سازمانهای مستقل
اصل ۱۰۰
ماده کمیسیون عالی حقوق بشر و کمیسیون عالی مستقل انتخابات و سازمان بی طرف، سازمانهای مستقل تحت نظارت مجلس نمایندگان بشمار می آیند و بر اساس قانون فعالیت کنند.
اصل ۱۰۱
۱ ـ بانک مرکزی عراق، دیوان محاسبات مالی، سازمان اطلاع رسانی و ارتباطات و دیوانهای اوقاف، از نظر مالی و اداری سازمانهای مستقلی هستند و همه آنها بر اساس قانون فعالیت می‌کنند.
۲ ـ بانک مرکزی عراق در برابر مجلس نمایندگان مسئولیت پاسخگویی دارد و دیوان محاسبات مالی و سازمان اطلاع رسانی و ارتباطات با مجلس نمایندگان مرتبط هستند.
۳ ـ دیوانهای اوقاف با هیئت وزیران مرتبط است.
اصل ۱۰۲
سازمانهای موسوم به موسسه شهدا تاسیس می‌شود که با هیئت وزیران در ارتباط است و وظائف و شیوه فعالیت آن بر اساس قانون مشخص می‌شود.
اصل ۱۰۳
یک سازمان کل برای تضمین حقوق مناطق و استانهایی که در چارچوب یک منطقه سازماندهی نشده اند، شتکیل می‌شود تا مشارکت عادلانه آنها را در اداره نهادهای مختلف فدرال کشور و هیئت ها و بورسهای تحصیلی و کنفرانسهای منطقه ای و بین المللی تضمین کند و از نمایندگان دولت فدرال و مناطق و استانهای سازماندهی شده در استان تشکیل می‌شود و بر اساس یک قانون فعالیت می‌کند.
اصل ۱۰۴
سازمان کل بازرسی و اختصاص دهی واردات فدرال بر اساس قانونی تشکیل می‌شود و اعضای کارشناسان دولت فدرال و مناطق و استانها و نمایندگان آنها خواهند بود و مسئولیتهای ذیل را به عهده دارد
۱ ـ تحقق عدالت در توزیع بورسها و کمکها و وامهای بین المللی بر اساس شایستگی مناطق و استانهای سازماندهی نشده در هر منطقه.
۲ ـ استفاده بهینه از درآمدهای مالی فدرال و تقسیم آن.
۳ ـ تضمین شفافیت و عدالت در تخصیص بودجه های دولتهای مناطق با استانهای سازماندهی نشده در یک منطقه براساس نسبت تعیین شده.
اصل ۱۰۵
شورایی موسوم به شورای خدمات عمومی فدرال تشکیل شود که مسئول سازماندهی امور عمومی فدرال و از جمله انتصاب و ارتقا است و وظایف و اختیارات آن را قانون مشخص می‌کند.
اصل ۱۰۶
تشکیل سازمانهای مستقل دیگر بر حسب نیاز و ضرورت بر اساس قانون مجازات.
*وظایف و اختیارات مقامات فدرال
اصل ۱۰۷
مقامات فدرال حافظ وحدت و یکپار