فصل اول – کلیات
ماده ۱
در این آیین نامه منظور از واژه های « قانون » قانون هیات منصفه مصوب ۱۳۸۲، « هیات » هیات منصفه « اعضا » اعضای هیات منصفه و « دادگاه » دادگاه کیفری استان است.
ماده ۲
امور اجرایی تشکیل هیات هر استان زیر نظر رییس قوه قضاییه یا نماینده منصوب رییس قوه قضاییه و با حضور رییس شورای اسلامی استان و دو نفر از نمایندگان استان به انتخاب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر انجام میشود.
ماده ۳
انتخابات هیات در هر استان باید به نحوی انجام شود که حداقل یک ماه قبل از اتمام دوره هیات ، اعضای هیات هر استان معین شده باشند.
فصل دوم – نحوه انتخاب اعضای هیات در هر استان
ماده ۴
به منظور دعوت از متقاضیان عضویت در هیات در مرداد ماه سال پایانی دوره هیات ، اعلان و اگهی ثبت نام داوطلیان عضویت در دوره بعدی هیات از طریق وسایل ارتباط حمعی از جمله ر وزنامه رسمی ، صدا و سیما و حداقل دو ر وزنامه کثیرالانتشار انجام میشود ، و از اول شهریور ماه لغایت پانزدهم شهریور ماه تقاضای عضویت پذیرفته میشود.
تبصره – – – انجام مراحل اجرایی انتخاب اولین هیات منصفه ظرف پانزده روز پس از ابلاغ این آیین نامه آغاز و ظرف یک ماه پایان می یابد.
ماده ۵
چنانچه در فاصله نه ماه مانده به پایان دوره هیات ، تعداد اعضای هیات با لحاظ اعضای علی البدل به کمتر از نصف تقلیل یابد ، انتخابات میان دوره ای برای تکمیل اعضای هیات انجام خواهد شد.
ماده ۶
متقاضیان عضویت در هیات هر استان ظرف مدت مقرر در اگهی منتشره توسط قوه قضاییه که متن آن به شرح کاربرگ شماره یک پیوست میباشد ، ثبت نام و مدارک ذیل را تحویل خواهند داد. الف – کاربرگ تکمیل و امضا شده ثبت نام ب – تصویر کلیه صفحات شناسنامه « دو فقره » ج – تصویر آخرین مدرک تحصیلی یا گواهی صادره از حوزه علمیه در خصوص روحانیون.
تبصره – برای تحقق بند ۵ ماده ۴ قانون ، استعلام از سوابق متقاضیان دادگستری انجام و چنانچه دادگستری ظرف یک ماه از تاریخ استعلام اعلام نظر نکند ، به منزله عدم سوءپیشینه خواهد بود.
ماده ۷
شرایط متقاضیان عضویت در هیات توسط رییس قوه قضاییه و یا نماینده وی ، و با حضور رییس شورای اسلامی استان و دو نفر از نمایندگان آن استان به انتخاب مجلس با شرایط مندرج در ماده ۴ قانون و ۶۶ این آیین نامه تطبیق داده شده و مراتب پذیرش اعلام و در صورت عدم تطبیق مراتب به ذی نفع ابلاغ خواهد شد.
ماده ۸ – ( اصلاحی مصوب ۳۰/۱۰/۱۳۸۳ ) متقاضیان پذیرفته نشده پس از ابلاغ نتیجه حق دارند ظرف پنج روز اعتراض خود را به نماینده قوه قضاییه در استان تسلیم کنند. اعتراضات وارده در جلسه موضوع ماده ۳ قانون بررسی و تصمیم گیری میشود.
ماده ۹
پس از تهیه فهرست متقاضیان واجد شرایط مقرر در ماده ۴ قانون ، برای تعیین اعضای هیات ، مراتب از طریق رسانه های جمعی اگهی و در یکی از سالن های عمومی شهر جلسه قرعه کشی تشکیل خواهد شد. پس از انتخاب کلیه اعضا ، قرعه کشی برای تعیین اعضای اصلی و علی البدل مجددآ انجام خواهد شد.
ماده ۱۰
تعداد اعضای اصلی و علی البدل هیات هر استان مطابق ماده ۵ قانون براساس جمعیت هر استان طبق آخرین سرشماری مرکز ایران ، تعیین میگردد. و تعداد اعضای هیات استان تهران پانصد نفر است که دو سوم آن اعضای اصلی و یک سوم ان اعضای علی البدل میباشند.
ماده ۱۱
تعداد متقاضیان عضویت در هیات در مرحله اول قرعه کشی باید ده درصد بیشتر از نصاب لازم « جمع اعضای اصلی و علی البدل » باشد و چنانچه تعداد متقاضیان در مرحله اول به نصاب لازم نرسد در مرحله دوم چنانچه تعداد متقاضیان برابر تعداد اعضای اصلی هیات باشد. بدون قرعه کشی متقاضیان مزبور ، اعضای هیات منصفه به حساب خواهند آمد.
ماده ۱۲
قرعه کشی به نحوی انجام میشود که حتی المقدور سهم هر یک از اقشار در هیات مساوی باشد.
ماده ۱۳
حضور حداقل دو نفر از ناظرین موضوع ماده ۳ قانون در مراسم قرعه کشی الزامی است. در صورت عدم حضور ، مراتب به دستگاه متبوع ناظر برای اقدام مقتضی اعلام خواهد شد.
ماده ۱۴
صورتجلسه نتیجه قرعه کشی و اسامی اعضای هیات پس از مشخص شدن اعضای اصلی و علی البدل از طریق رسانه های مذکور در ماده ۴ این آیین نامه طبق کاربرگ شماره ۳ به اطلاع عموم می رسد.
فصل سوم – تشکیل هیات و استقرار آن
ماده ۱۵
پس از انتخاب اعضای هیات ، اولین جلسه هیات در هر استان بنا به دعوت نماینده قوه قضاییه و با حضور رییس شورای اسلامی استان و دو نفر از نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی و با حضور دو سوم اعضای هیات ، رسمیت یافته و تصمیمات آن با اکثریت مطلق آرا اعضای حاضر معتبر است.
ماده ۱۶
هیات هر استان در اولین جلسه خود یکی از اعضای خود را برای مدت دو سال به عنوان دبیر انتخاب مینماید.
ماده ۱۷
دبیر هیات ، رییس دبیرخانه هیات است و مسئولیت کلیه امور اداری و مالی هیات را برعهده دارد.
ماده ۱۸
دبیر هیات در خصوص اموال هیات امین محسوب و در صورت تعدی و تفریط مسئول خسارات وارده به هیات میباشد.
ماده ۱۹
کلیه مکاتبات رسمی ، دعوتنامه ها و اسناد و اوراق مالی با امضای دبیر و مهر هیات معتبر است.
ماده ۲۰
کمک های اهدایی به هیات تحویل دبیرخانه هیات خواهد شد وبراساس دستور و حواله دبیر هزینه خواهد شد. قبل از تصویب دبیر هیات ، موقتآ کمک های اهدایی در اختیار نماینده رییس قوه قضاییه قرار خواهد گرفت که پس از انتخاب دبیر تحویل وی میشود.
ماده ۲۱
تا تهیه مکان مناسب برای هیات ، استانداری محل مناسبی را در اختیار دبیرخانه هیات هر استان قرار خواهد داد.
ماده ۲۲
اعضای هیات در اولین جلسه و پس از رسمیت آن مراسم تحلیف را به جای می آورند. برای اجرای مراسم سوگند کلیه اعضا قیام و عبارات سوگند را که توسط یکی از اعضا با صدای بلند قرائت میشود تکرار میکنند. در پایان ، نسخه ایاز سوگندنامه به امضای هر یک از اعضا می رسد و در دبیرخانه هیات نگهداری میشود. اعضایی که در جلسه اول حضور ندارند در اولین فرصت ممکن مراسم فوق را در حضور دبیر هیات به جای می آورند متن سوگندنامه به شرح ذیل است : اکنون که این جانب به عضویت هیات منصفه انتخاب شده ام در برابر قرآن مجید به خداوند قادر سوگند یاد کرده و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد میکنم که در انجام وظایف در هیات منصفه جانب عدالت و انصاف را نگه دارم و بدون در نظر گرفتن گرایش های شخصی و گروهی و با رعایت صداقت و تقوی ، امانتی را که از طرف عموم بهمن اعطا شده را محترم شمارم و خداوند را در همه حال ناظر و شاهد اعمال خود بدانم و در اجرای این وظیفه خطیر در احقاق حق و ابطال باطل بکوشم.
فصل چهارم – نحوه حضور هیات در دادگاه و چگونگی اتخاذ تصمیم در آن
ماده ۲۳
تعداد اعضای هیات در هر محاکمه در تهران بیست و یک نفر و در سایر مراکز استان ها چهارده نفر است که ب اساس قرعه کشی از میان اعضای هیات هر استان انتخاب میشود.
ماده ۲۴
رییس دادگاه مربوط موظف است پانزده روز قبل از تشکیل جلسه دادگاه مراتب را برای تعیین اعضای هیات به دبیر هیات هر استان ابلاغ کند. دبیر هیات موظف است در موعد مقرر توسط قاضی ، اعضای هیات را معرفی کند به نحوی که ده روز قبل از برگزاری جلسه دادگاه ، اعضای هیات مشخص شده باشند.. در موارد فوری رعایت این موعد لازم نیست.
ماده ۲۵
دبیر هیات هر استان با دعوت از نمایندگان دادگستری و شورای شهر مرکز استان و وکیل و یا نماینده متهم و شاکی ، قرعه کشی برای انتخاب اعضای هیات دادگاه را انجام می دهد.
تبصره – حضور نمایندگان دادگستری و شورای شهر در مراسم قرعه کشی الزامی است و مراتب عدم حضور این افراد برای اقدام مقتضی به دستگاه ذی ربط اعلام میگردد.
ماده ۲۶
قرعه کشی به نحوی انجام میشود که ترکیب هیات هر دادگاه متنوع باشند و با حضور اقشار مختلف تشکیل شود و از هر صنف نباید بیش از دو نفر عضویت داشته باشد.
ماده ۲۷
نصاب رسمیت جلسه هیات در دادگاه های تهران یازده نفر و در استان ها نه نفر است و تصمیمات هیات با اکثریت مطلق آرا اعضای حاضر معتبر است.
ماده ۲۸
اعضای هیات در هر محاکمه ثابت بوده و موظف هستند تا پایان جلسات دادگاه ها حضور داشته باشند.
ماده ۲۹
اعضای هیات موظف به حضور در جلسه دادگاه ها هستند. غیبت اعضا جزء در موارد مقرر در ماده ۱۱۶ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب ۱۳۷۸ غیر موجه تلقی و چهار جلسه غیبت متوالی و یا شش جلسه متناوب با حکم دادگاه مربوط منجر به دو سال محرومیت از عضویت در هیات میشود.
ماده ۳۰
در موارد موجه ، عضو هیات موظف است دو روز قبل از تشکیل جلسه دادگاه مراتب معذوریت خود از حضور در دادگاه را به طور کتبی و مستدل به استحضار دادگاه برساند. در مواردی که سبب عذر در این دو روز اتفاق بیفتد در اولین فرصت ممکن باید مراتب به اطلاع دادگاه رسانده شود. در غیر اینصورت عذر وی غیر موجه محسوب میشود.
ماده ۳۱
با توجه به ماده ۱۱ قانون و ماده ۴۶ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب ۱۳۷۸ اعضا هیات در موارد زیر باید از عضویت در هیات دادگاه امتناع کنند و طرفین پرونده هم میتوانند آنان را رد کنند.
الف – وجود قرابت نسبی و یا سببی تا درج سوم از هر طبقه بین عضو هیات با یکی از طرفین دعوی یا اشخاصی که به نحوی در امر جزایی دخالت دارند. ب – عضو هیات قیم و یا مخدوم یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر و یا متکفل امور عضو هیات یا همسر وی باشد.
ج – عضو هیات یا همسر و یا فرزندان وی و ارث یکی از اشخاصی باشد که در امر جزایی دخالت دارند.
د – عضو هیات در همان پرونده جزایی قبلآ اظهارنظر ماهوی کرده یا شاهد یکی از طرفین باشد.
ه – بین عضو هیات یا همسر یا فرزندان وی و یکی از طرفین دعوی حقوقی و جزایی مطرح باشد یا در سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد.
و – عضو هیات یا همسر و فرزندان وی نفع شخصی در موضوع مطروحه داشته باشند.
ماده ۳۲
سوالات اعضای هیات در دادگاه برای طرح به رییس دادگاه تسلیم میشود.
ماده ۳۳
بلافاصله پس از اعلام ختم دادرسی توسط رییس دادگاه ، اعضای هیات بصورت محرمانه و منحصرآ با حضور اعضای هیات وارد شور شده و در خصوص بزهکاری و یا عدم بزهکاری و استحقاق تخفیف یا عدم استحقاق تخفیف در مجازات متهم اتخاذ تصمیم نموده و نظر کتبی خود را به رییس دادگاه تسلیم می نمایند. صورتجلسه اتخاذ تصمیم هیات هر دادگاه به امضای حاضرین اعم از موافق و مخالف می رسد.
تبصره – در صورت تشخیص هیات دعوت از قاضی دادگاه جهت مشورت بلامانع است.
ماده ۳۴
در مواردی که عضو هیات منصفه دادگاه کارمند دولت باشد حضور او در ساعات اداری در جلسات دادگاه در حکم حضور در محل کار تلقی میگردد.